10371 IMG90

nie do pogarszającej się sytuacji dziecka w rodzinie, a tym sa-mym pogłębiania jego nieprzystosowania społecznego.

Nauczyciel, nie znając dokładnie ucznia, nie jest w stanie wniknąć głębiej w motywy jego postępowania. Toteż w takim przypadku zachowuje się w sposób nieadekwatny do potrzeb ucznia i powstałej sytuacji wychowawczej. Reaguje zwykle tylko na sam jego postępek, zachowując się przy tym według utartego schematu: przewinienie — kara. W ten sposób — podobnie jak wspomniani rodzice — całą odpowiedzialność za dany postępek spycha na dziecko; nie dostrzega jego wielorakich uwarunkowań (Wąsyluk H., 1966, s. 214 i n.), w tym także własnych błędów i niedomagam

Inną przyczyną, zaliczaną do grupy przyczyn psychologiczno--społecznych, są zaniżone oczekiwania nauczyciela wobec ucznia. Stanowią one jednocześnie bezpośredni skutek i oczywistą oznakę niedostatecznej jego znajomości przez nauczyciela. Są równoznaczne z przypisywaniem uczniowi etykiety ucznia „trudnego*’, „niezdolnego", „leniwego” itp. O fatalnych skutkach takich oczekiwań świadczą pośrednio badania R. Rosenthala i L. Jacobsona (1968). W wyniku tych badań okazało się, że przekonanie nauczyciela o dużych możliwościach intelektualnych uczniów przyczynia aię (zwłaszcza u uczniów klas I—II szkoły podstawowej) do podniesienia ogólnego poziomu osiągnięć szkolnych, natomiast jego oczekiwanie, co do niskich możliwości intelektualnych uczniów wyraźnie utrudnia ich rozwój w tym zakresie. .

Na podstawie wspomnianych wyników badań, prowadzonych również przez innych uczonych (Pkłgeoo D., 1970); Rosenshtne B. 1971), można s pewnym prawdopodobieństwem wnosić, H zaniżone oczekiwania nauczyciela, także w odniesieniu do innych możliwości rozwojowych uczniów, mogą wpływać na nkh zdecydowanie niekorzystnie. Mechanizm, w wyniku którego żywione lanitane oczekiwania nauczyciela wobec uczniógr wywiera wpływ negatywny, jaat w iieadfie prosty. Otóż nauczyciel, który prsypfcuje uczniowi etykietę o zabarwieniu pejoratywnym, zachowuje etę wobec niego tak, że gdyby rzeczywiście uczeń tan nawal chciał, nie może postępować inaczej, niż sugeruje te ema etykieta. Tymczasem wystarczy szaien§e zdanie a zenit