14681 soc 14

Małgorzata Synowiec-Pilat

3.2. Funkcjonalność i dysfunkcjonalność instytucji medycznych

Strukturo organizacyjna szpitala składa się z elementów, z których każdy oddzielnie stanowi pewną całość ulegającą modyfikacjom i przekształceniom w zależności od zaistniałych warunków. Pomiędzy tymi elementami występują zależności. Charaktery;styka zintegrowanych elementów struktury pozwala wskazać na rolę szpitala w środowisku społecznym.

Helena Csoiba, opisując w połowic lat 60. sposób funkcjonowania kliniki internistycznej, wyróżniła następujące mechanizmy operatywności [I];

-    wyposażenie szpitala w aspekcie technicznym i społecznym,

-    przyjmowanie chorych w oparciu o formalny i społeczny system,

-świadczenie usług za pomocą farmakoterapii, psychoterapii i socjoterapii,

-szkolenie i doskonalenie w zawodzie,

-    prowadzenie badań ckspcrymcntalno-odkrywozych,

-    przekazywanie informacji i współdziałanie,

-    kontrolowanie i zarządzanie,

-    zapobieganie chorobom, zarówno indywidualne, jak i środowiskowe.

Instytucje medyczne powstają po to, by zaspokajać konkretne potrzeby społeczeństwa. Ich celem jest zapobieganie chorobie i walka z nią, przedłużenie oraz ratowanie życia ludzkiego. Ponadto można wyróżnić następujące funkcje szpitala;

-    diagnostyczno-terapeutyczną i opiekuńczą, obejmującą usługi lecznicze w określonym środowisku,

-    profilaktyczną indywidualną i środowiskową,

-    naukowo-badawczą,

-    dydaktyczną (przekazywane studiującym wiedzy teoretycznej i praktycznych umiejętności z zakresu medycyny oraz kształcenie zawodowe).

Bardzo istotna okazała się kwestia zachowania równowagi między powyższymi funkcjami, gdyż jej zachwianie odbi ja się niekorzystnie na sytuacji poszczególnych jednostek - chorych, lekarzy naukowców czy odbywających praktyki.studentów.

Między celami szpitala istnieje ścisła współzależność. Nic wystarczy samo leczenie, konieczne • jest także podjęcie działań profilaktycznych, związanych z szeroko rozumianą promocją zdrowego stylu życia. W związku z tym instytucjamedyczna powinna integrować siły społeczne środowiska, w którym funkcjonuje. Zharmonizowanie tak różnorodnych celów nie jest zadaniem łatwym wymaga dobrej organizacji, tj. takiej, która jest dostosowana nic tylko do zadań iusiyiucj i warunków jej otoczenia, ale także do indywidualności jednostek, z ■których składa się personel ze zwróceniem szczególnej uwagi na konieczność zapewnienia specyficznych warunków, jakicl wymagają chorzy, Nie zawsze postulat ten jest możliwy do zrealizowania.

Szpital polni we współczesnym święcie bardzo ważne ze społecznego punktu widzenia Funk cjc. Nie jest jednak wolny od zjawisk niepokojących czy wręcz negatywnych. Jest jedną z in slylucji o najbardziej sformalizowanej i zhierarchizowanej strukturze, opierającej się na au (orytetael), odznacza się ścisłym podziałem obowiązków i zadań, formalną komunikacją ora; całym systemem uregulowań prawnych i wewnętrznej kontroli. Szpital to także instytucja charakteryzująca się dużym stopniem zbiurokratyzowania.

Pojęcie biurokracji

W socjologii terminu „biurokracja" używa się w odniesieniu do specyficznej formy zorganizowania działania zbiorowego, nic zaś w stosunku do niesprawności administracji i arogancji osót zajmujących w niej odpowiednie pozycje [2J. Systematyczne badanie lej formy organizacj zapoczątkował Max Wolier w swoim typie idealnym biurokracji (biurokracja jako najczystszy typ panowania legalnego) [3],

W koncepcji M. Webera biurokracja to hierarchiczny układ pozycji urzędowych (o ścisk określonych zasadach zwierzchnictwa i podporządkowania), w którym stosunki społeczne są ic-(pilowane w całości przez przepisy wewnętrzne oraz ogólne normy prawa.

Największe znaczenie w typie idealnym biurokracji mają następujące cechy;

-    podstawowym dokumentem organizacyjnym, prezentującym stosunki zależności między pozycjami urzędowymi i zakres tych kompetencji jest statut (opis władzy);

-    wewnętrzne normy organizacyjne tworzą system celowo ustanowionych, bezosobowych i abstrakcyjnych zasad regulujących zachowania ludzi w organizacji;

-    przestrzeganie tych zasad powoduje, że stosunki w organizacji mają charakter zobiektywizowany, całkowicie bezosobowy; są to stosunki między stanowiskami, a nie między jednostkami, których cechy indywidualne i uczucia nie mają wpływu na przebieg tych stosunków. Posłuszeństwo urzędników jest posłuszeństwem wobec bezosobowego porządku. Przepisy zapewniają ciągłość funkcjonowania organizacji, wykluczają dowolność i arbitralność decyzji, zawierają sankcje za nieprzestrzeganie ich;

-    mcrylukrntyczny charakter kariery w organizacji - możliwość awansu dla osób legitymujących się określonym wykształceniem, wymaganym doświadczeniem zawodowym i wywiązujących się w sposób zadowalający ze swoich obowiązków. Urzędnicy są więc wyszkolonymi fachowcami, profesjonalistami;

-nominacja stanowisk (poza najważniejszym - zwierzchnik •dochodzi do swej po/.ycji przez wybór); urzędnicy są pracownikami najemnymi, pozbawionymi własności środków urzędowania (sfera zawodowa jest ściśle oddzielona od sfery życia pł ywalnego); są wolni i podlegający władzy zwierzchniej tylko w zakresie określonym w umowie o pracę, za co otrzymują stale wynagrodzenie;

-    ideał postępowania bezstronnego, obiektywnego •• niculeganic wpływom względów osobistych czy emocjonalnych, wykluczenie zachowań arbitralnych czy nieoczekiwanych; postępowanie całkowicie formalistyczno opierające się na racjonalnych zasadach;

-    wymiana informacji w organizacji dokonuje się wyłącznie w formie przepływu dokumentów między urzędami. Dokumenty le są gromadzono i stanowią zbiorową pamięć niga-nfzaeji.