16155 Rozdział 9 Udział pielęgniarki w usprawnianiu pacjenta3

lega na stworzeniu atmosfery bezpiecznego i budzącego zaufania kontaktu, dotarciu do tematu wywołującego napięcie u pacjenta i zachęceniu go do opisania uczuć związanych z danym problemem. Należy pamiętać, żc każdy podopieczny, niezależnie od wieku i stanu zdrowia, potrzebuje życzliwego, dającego wsparcie psychiczne kontaktu z pielęgniarką.

Postawa terapeutyczna wymaga, aby kontakt z pacjentem przebiegał w odpowiedniej atmosferze. Trzeba zapewnić odpowiednie miejsce dające pacjentowi komfort, poczucie bezpieczeństwa, nie należy się spieszyć. Uwagę i zainteresowanie choremu okazujemy przez aktywne słuchanie, które jest podstawą rozpoznania i zrozumienia problemów pacjenta, a więc warunkiem niesienia pomocy osobie wspomaganej.

Jedliński (1992) podaje następujące cele aktywnego słuchania:

•    powinniśmy jak najlepiej poznać drugą osobę,

•    druga osoba powinna mieć poczucie, iż ma wpływ na przebieg rozmowy,

•    druga osoba powinna zdobyć przekonanie, że jest dokładnie słuchana i rozumiana.

Dobrze jest korzystać z technik aktywnego słuchania podczas komunikowania się z chorym.

Metody i techniki aktywnego słuchania:

•    kontakt wzrokowy ma miejsce, gdy rozmówcy patrzą sobie w oczy; zarówno nawiązanie kontaktu, jak i zerwanie niosą ze sobą pewne informacje, np. spoglądanie w górę to zastanawianie się, zaś dłuższy kontakt wzrokowy jest oznaką sympatii,

•    potwierdzanie odbioru informacji jest reakcją na wypowiedzi pacjenta, chodzi tu o skinienia głową, używanie zwrotów: „uhm", „aha", „tak”, „rozumiem” — co potwierdza podążanie za lokiem wypowiedzi pacjenta,

•    konkretyzowanie służy uściśleniu wypowiedzi i sformułowań użytych przez pacjenta przez zadawanie pytań; „co Pan przez to rozumie?”, „na czym to polega?” — w ten sposób możemy dokładniej zrozumieć, o czym mówi nasz rozmówca,

•    pozwolenie na przerwy i milczenie — przez zwiększenie napięcia prowokują pacjenta do wypowiedzi,

•    parafrazowanie — powiedzenie własnymi słowami tego, co chciał nam przekazać rozmówca: „jeśli dobrze Panią zrozumiałam, to chodzi o to...”,

•    streszczenie jest krótkim odtworzeniem rozmowy lub jej części,

•    odzwierciedlenie uczuć stanowi najbardziej zaawansowaną technikę aktywnego słuchania i polega na określeniu uczuć, emocji, jakie towarzyszą pacjentowi w związku z omawianym problemem,

•    zadawanie pytań służy astaleniu opinii i uczuć rozmówcy, wyjaśnieniu pewnych faktów, jest formą okazania zainteresowania drugiej osobie oraz sytuacją umożliwiającą odreagowanie uczuć pacjentowi.

Van Meer i van Neijenhof (1993) rozróżniają następujące rodząje pytań:

•    pytania otwarte, np. „co myśli Pani o reformie służby zdrowia?”

•    pytania zamknięte ograniczają swobodę wypowiedzi, np. „czy bardzo się obawiałeś o...?”

•    pytania eksplorujące w głąb poglądów rozmówcy nawiązują do zagadnień jeszcze w rozmowie nieporuszanych: „chciałabym usłyszeć Pani opinię na temat...”

Pytania dobieramy zależnie od celu. jaki chcemy osiągnąć. W aktywnym słuchaniu ważne jest także:

•    powstrzymywanie się od ujawniania własnych opinii i poglądów,

•    dbanie o własną stabilność emocjonalną — nicpoddawanie się nastrojom rozmówcy.

Skuteczne komunikowanie się może zostać zablokowane przez zachowania nieakccptującc:

1.    Zakazy, nakazy i polecenia: „przestań narzekać, weź się w garść”.

2.    Ostrzeżenia i groźby: „nie ma mowy, aby przestało Cię boleć przy takiej diecie”.

3.    Moralizowanie i używanie sformułowań „powinieneś”, „nic rozumiem, jak rozsądny człowiek w Twojej sytuacji może nadal palić papierosy”.

4.    Udzielanie rad. podsuwanie rozwiązań i propozycji: „gdybyś się inaczej odżywiał, Twoje dolegliwości na pewno by się zmniejszyły”.

5.    Pouczanie z logiczną argumentacją: „należy spojrzeć prawdzie w oczy, im bardziej się denerwujesz, tym gorsze jest Twoje samopoczucie ”.

6.    Osądzanie, krytykowanie: „gdybyś bardziej dbał o swoje stopy, nie doszłoby do takiego stanu”.

7.    Przyklejanie etykietek: .jesteś wyjątkowo niezdyscyplinowanym pacjentem”.

8.    Analizowanie, diagnozowanie, interpretowanie: „obserwuję u Ciebie nadmierną reakqę lękową w odpowiedzi na zaproponowane badanie".

9.    Pochwały, pozytywne oceny: „jesteś silny i dzielny, więc sobie na pewno poradzisz w tej sytuacji”.

10.    Pocieszanie, podtrzymywanie na duchu, bagatelizowanie: „to na pewno nic takiego”, „to na pewno samo ustąpi”.

11.    Podpytywanie, przesłuchiwanie: „czy to Cię naprawdę tak bardzo niepokoi?”

12.    Wycofywanie się, odwracanie uwagi od problemu: „porozmawiajmy o czymś innym”.

Zadania sprawdzające

1.    Określ, na czym polega oddziaływanie psychologiczne w usprawnianiu psychicznym pacjenta.

2.    Wymień i omów kryteria służące do oceny dojrzałości i sprawności psychicznej.

3.    Jakie informacje o pacjencie, pozwalające na sformułowanie celów usprawniania psychicznego, powinna zgromadzić pielęgniarka?

4.    Omów wyznaczniki skuteczności usprawniania psychicznego.

5.    Wyjaśnij, na czym polega realna ocena własnych możliwości u pacjenta z niepełnosprawnością. Omów to zagadnienie na podstawie opisu sytuacji pacjenta.

731