17352 P1120498 resize

206 DTSXOSn I POLEMIKI

nic tudyyrh w bczpośrednich kontaktach z regionami o wysokim stopnia cywilizacji- Problem datowania za pomocą importów ma liczną literaturą, dlatego też ograniczymy się do aspc k ti i ich wędrówek. Wydaje się, że na problem ten spojrzeć należy jako na zagadnienie ogólnoteoretyczne, a nasze uogólnienia na temat pasacasgóiuyck przedmiotów w ustaleniach chronologicznych nie mają cj i uzasadnionej racji bytu. Różnie mogły wędrować importy, i to tym samym czasie, i teoretyzowanie na ten temat nie da chyba oczekiwanych rezultatów. Importy stanowią w zasadzie mimo wszystko dosyć dobre wyznaczniki etnmkgkmc¹*. lecz są w zasadzie jedynie istotnym punktem wyjśdo-(Ba ustaleń >>—mLąi>»wyrh Pamiętać musimy bowiem o występujących r zespołach zabytkach świadczących o wymianie dwustronnej. Stąd pro-w literaturze metoda „cross-dating" wskazująca na możliwości datowa-Obecność tego typu zabytków w zespołach stanowi istotny elekt weryfikacyjny dla znajdujących się tam równocześnie przedmiotów o obcej =M-

powyższe uwagi powstałe w wyniku konfrontacji niektórych założeń Z- Bukowskiego z obserwacjami poczynionymi w trakcie opracowywania Skronią, po w. Kołobrzeg, podkreślić należy ich dyskusyjny charakter. W rozważaniach tych staraliśmy się zwrócić uwagę na konieczność podjęcia rewizji dotychczasowych ustaleń na temat chronologii schyłku epoki brązu na terenie ram. Wydaje się. że występujący w omawianym rejonie materiał zabytkowy tje aa mnrlhaośtl wpro wadzenia pewnych korektur do obowiązującego podziało ckrownłapeznego. Wyłania się tu możliwość klasyfikacji materiałów zabytkowych fWiiiyyi»» x różnych okresów chronologicznych w ramach różnych systemów pet hwlf i ii j jnji li Umożliwi to nam w konsekwencji bardziej dokładne niż datowanie poszi ngóliijfli zespołów zwartych. Z tym wiąże się podkreśla-

rśonież konieczność pr wy*—analizy całego dostępnego materiału za-pochodzącego z północnej strefy basenu Morza Bałtyckiego, w oparciu rj wypracowane kryteria typologiczne. Zagadnienie kultury łużyckiej z Jednej strony koncentracji badań terenowych, z drugiej na-

werjfHcacji dotychczasowych ustaleń odnośnie do klasyfikacji typołogiczno-j zarówno ju ze dmiotów metalowych, jak zwłaszcza materiału cera-

może warto zwrócić uwagę na podkreślaną przez Z. Bukowskie-sowicie na famii ■ umiśi' rozpalry sanie problemów związanych kałiarą łużycką na    ■■f ■■ tle w kontekście dziejów ogólnoeuropejskich. Okres

a dań ssd kulturą łużycką w ramach obszarów sztucznie wyizolowanych przez gra-oznać już należy za miniony.

Janusz. Ostoja-Zagórsfci

w 13 ujadi ij o tym np. datowanie okresu halsztackiego, a także wydzielenie jego uszezeg-ólrrych łu, oparte na dobrze datowanych ze spotach kultury Bolonia i Este pBwnMj Italii (fazy HaC-BaD) oraz na skarbach z poinocno-zachodniej części fj Bawarii (HaA-BaB). zob. np. Bukowski. Południa u;e..., %. 31

i cy«-

RECENZJE

Kareł Valoch, EVOLDTION OF THE PALAEOUTHIC IN CENTBAL AND EASTEKN EUROPE. „Current Anthropology’’, t 9, nr 5, 1968, s. 351-390.

Wielki postęp w badaniach nad paleolitem Europy środkowej i wschodniej, jakiego dokonano w ostatnich latach, stworzył potrzebę podsumowania licznych opracowań szczegółowych. Zadania tego podjął się Kareł Valoch, dając w omawianym poniżej artykule szczegółowy przegląd dotychczasowego dorobku wraz z uwypukleniem problemów, jego zdaniem naczelnych, na obecnym etapie badań.

Wobec istniejących rozbieżności za podstawę do rozważań chronologicznych autor przyjął stratygraficzny podział plejstocenu wg Zeunera¹ z uwzględnieniem zmian, jakie wnieśli Movius*, Andersen* i Żagwi jn*. Zakres terytorialny obejmuje Europę środkową i wschodnią od terenu NRF, Austrii i Jugosławii na zachodzie do Uralu i Kaukazu na wschodzie. W kolejnych rozdziałach autor omawia paleolit dolny, środkowy, górny, późny i końcowy (mezolit). Załączone mapki ilustrują rozmieszczenie zjawisk kulturowych w poszczególnych okresach. Artykuł zamyka rozdział zawierający wniosło.

Wczesny paleolit trwa od pojawienia się pierwszych narzędzi do ich zróżnicowania morfologicznego w przemysłach cyklu mustierskiego. W systemie stratygraficznym jest to okres od początku plejstocenu do początku przedostatniego zlodowacenia (Kiss, Saaie). W Europie środkowej i wschodniej zabytki wczesnopaleoii-tyczne wystąpiły, jak dotąd, bardzo nielicznie, a najstarsze z nich są wysoce problematyczne. Autor wymienia tu połupane kości zwierzęce z Bugłuleyti (Rumunia), pochodzące z okresu ViUa£ranca (zlodowacenie Donau — Bruggen), oraz podobne znalezisko z Knrgan Cimbai na półwyspie Tamańskim, datowane fauną typu kro-meriańskiego. Odkrywcy tych znalezisk porównywali je z kulturą osteodontokera-tyczną australopiteków. Wiele wątpliwości budzą również kawałki piaskowca kwar-cytowego z warstwy żwirów terasowych interglacjału GOnz/Mindel w Mauer kolo Heidelbergu. Noszą one ślady uderzeń i na tej podstawie zaliczone zostały przez A. Rusią do tzw. fazy hefldelberskiej. Badacz ten wyodrębnił siedem typów narzędzi, które mają twe odpowiedniki w narzędziach otoczakowych z Anglii, okolic Wiednia i środkowych Czech. Zdaniem Valccfaa nie można stwierdzić, czy powyższe

» E. F. Zenner, Datiag the Past, wyd. 4, London 1958.

<H. L Morius, Radiocarbon Dates and Upper PalaeoliOuc Archaeolagj/ fa Central and Western Europę, „Current Antbropology'*, i 1: 1969, s. 355-391.

* S. Th. Andersen, Vepetalion and its Enoironment im Denmark in Earlp Weichselian Glacial (Lott Glacial), Denmarki Geologiske Undersogełee II Rarkke. nr 75. 1961.

⁴ W. H. Zagwijn, Vtgetation, Climate and Radiocarbon Datmgs m the Lete Pleistocene of the Netkerlands. Cz. L Eemian and Early Weichselian. Jlcmoim, Geological Foundation of the NetfaeUandś”, N. S„ t. 14: 1961, s. 15-45,