17971 IMG35 (10)

jr

Jv

K A ANTOŚ (KóavOoę)-syn Okcanosa. Gdy Apol-łon porwał jego siostrę, nimfę Melię, w pobliżu Teb, znad brzegu rzeki Ismenos, ojciec wysłał go na jej poszukiwanie. Kaantos odnalazł dziewczynę i boga, ale nie mógł ich rozdzielić. Wtedy rozzłoszczony podłożył ogień pod świątynię Apołlona, lecz przypłacił ten czyn życiem, bo bóg przebił go strzałą. W Tebach pokazy-wann jego grób w pobliżu źródła Aresa, mb Psa. IX 10.3-6.

KABARNOS (Kd0apvoę) - Gdy Demeter szukała córki porwanej przez Ha desa, pewien mieszkaniec Paros, imieniem Kabamos, wskazał jej sprawcę porwania. W nagrodę bogini powierzyła Kabamosowi i jego potomkom sprawowanie swojego kultu. Jest to wyłącznie legenda lokalna z Paros. mb

S(eph. Był s.v. Kópapvau

KABEJRO (KaPeip©)- córka Proteusa i Anchinoi, rodem z wyspy Lemnos, której bogiem był Hefajstos, została kochanką boga i urodziła mu dzieci -» Kabirów i — Kabirydy. mb

Su. X 3,21; Stępi). Byt. s.v. Kaficipta

KABIROWIE (Kdpeipot) - tajemnicze bóstwa, których główny ośrodek kultu znajdował się na Samotrace, ale czczono ich wszędzie, nawet - według świadectwa Herodota - w Egipcie, w Mcm fis. Mitografowie starożytni wyjaśniają bardzo rozmaicie pochodzenie tych bóstw i ich charakter. Najczęściej jako ich ojciec lub co najmniej boski przodek występie Hefajstos. Według Akusilaosa Hefajstos ze związku z Kabcjro miał syna Kadmilosa, który z kolei spłodził trzech Kabirów. Ci zaś zostali ojcami nimf Kabiryd. Według Ferekydesa Kabirowie byli synami Hefąjstosa i Kabejro, córki Proteusa. W tych wersjach nimfy Kabirydy w liczbie trzech były siostrami Kabirów (również trzech). Inni autorzy uważali, że było siedmiu Kabirów i że ojcem ich był Fenicjanin Sydyk, a zatem Asklepios był ich bratem. Jedna z wersji, wywodząca się od Mnaseasa z Pa tara, wymienia czterech Kabirów: Aksierosa, Aksio-kenę, Aksiokersosa i Kadmilosa, identyfikowanych odpowiednio z Demeter, Persefoną, Hadesem i Hermesem, a u Rzymian z Jowiszem, Merkurym, Junoną i Minerwą. Ale to przypuszczenie nie podaje ich genealogii. Kabirowie w tej wersji byliby tylko nazwą

mistyczną, określąjącą funkcje wzywanych bóstw. Stąd też Kabirów niekiedy identyfikuje się z -» Iasjonem i - Dardanosem, synami Zeusa i Elektry, którzy by); również herosami Samotraki. Jako bóstw czczonych w misteriach nie można było bezkarnie nazywać Kabirów po imieniu. Najczęściej zwano ich „Wielkimi Bogami'*. Obok wspomnianych wyżej imion jedna z glos cytuje Alkona i Eurymedonta, „parę” Kabirów, synów Kabejro i Hefajstosa. W okresie rzymskim uważano Kabirów za trójcę odpowiadającą trzem bóstwom rzymskim: Jowiszowi. Minerwie i Merkuremu.

Prawie nie istnieją mity o Kabirach. Mówiono, że byli przy narodzinach Zeusa na akropolu w Pergamo-nie. Odpowiada to ich naturze demonów związanych z orszakiem Rei. Kabirowie byli służebnikami bogini i z tego powodu często mieszano ich z -* korybantami i z -* kuretami. Od końca epoki klasycznej kabirowie występowali głównie jako opiekunowie żeglarzy dla tego samego powodu co Dioskurowie, z którymi zresztą mieli wiele wspólnego, mb

Sir. X 3,19n.; Scbol, in AR. 1917; Acl. Arial. O 469 (Keil); Phil. Bybl.

18; Nono. XIV 22 n.; Hdt 10 37; Varr. LL V 38; Serv. in Vcrg. Am. ni 12; 264; vni 679; Por. F. Chapoui hi er, Les Dioscures au serviced‘une dćesse, Paris 1933; B. Hcmberg, Die Kabi ren, Uppsala 1930.

KABIRYDY (KapeiplSeę) - trzy nimfy, siostry -♦ Kabirów, mb Str.X3,2l.

KADMOS (KdSpoę)-jest bohaterem cyklu tebań-skiego, ale mit o nim, podobnie jak mit Heraklesa rozprzestrzenił się w prawie całym świecie śródziemnomorskim, od Azji Mniejszej po Ilirię i w Afryce (Libii). Kadmos był synem Agenora i Telefassy (lub, jak twierdzą inni, Argiope) (— Agenor i lab. 3), bratem Kiliksa, Fojniksa i -* Europy (chociaż niekiedy Fojniks uchodził za jego ojca, jak również za ojca Europy). Wreszcie opowieść beocka, późno poświadczona, uczyniła z niego syna -» Ogygosa, tubylczego herosa tebań-skiego. Po porwaniu Europy Agenor wysłał synów na poszukiwanie siostry, nakazując im nie wracać bez niej. Matka dołączyła się do nich i razem opuścili krainę Tyru, gdzie panował Agenor. Wkrótce jednak młodzi zrozumieli, że ich poszukiwania są daremne i, podczas gdy jego bracia osiedlili się w różnych krajach, Kadmos z matką udali się do Tracji, gdzie mieszkańcy zgotowali im gościnne przyjęcie. Po śmierci Telefassy Kadmos

173

KAJET A

swej liry. Kadmos zwrócił Zeusowi jego nerwy, co umożliwiło bogu odniesienie zwycięstwa. W nagrodę Kadmos otrzymał rękę Harmonii.

Opowiadano na wyspach Terze, na Rodos, na Samotnice, Krecie i w wielu innych miejscach, że Kadmos szukając Europy, założył tam wiele miast, mb

Hci. Ik 93) a; Od V 333 n.;Schol. in ILII494: Hdt. IV147; D. S. IV 2,1n.; V47o.:48;49;59,2;Thpt. IS-18;Hv*.Fflś.6; 178.179; Pi p. 3,

152 D4 0.2,2Ś n.; A.R. IV 316 n.: Schol. ad dli 186; E. Ph 930 n.; 122 n.; Ba 1330 n.; Schol. łnŁPk 638; in A. Th. 469.486; Apd. Bib! III I. !.;4, 1:9.2; 3.4 a;Ov. Met III6 a;IV 56) n.; Pau*. III 1,1:19,8.24,3; IV 7,1; VH2,5;IX 5,1 a; 10,1; 12.1 n . 16.3 n.;26,3-4; X 17,4:35.5;Sir, 146; VD 326; Alb. XI426 b; Tzcl CM IV 393 a; Nona 1140 n.; 350 a etc.; Steph. Byz. i.v. Bouddą. F. Vian, La orlglna de Thiba. Cadmot et la Spartes, Paru 1963.

KAEJRA (Kdapa) - córka garncarza z Miletu, która odegrała rolę w opowieści o -* Neleusie, synu -* Kod-rosa. Zanim Neleusopuścił ojczyznę, zapytał wyroczni, gdzie ma się osiedlić. Wyrocznia odrzekła, że tam znajdzie nową ojczyznę, gdzie dziewczyna poda mu ziemię zmieszaną z wodą. Neleus w czasie swej tułaczki przybył pewnego dnia do Miletu i poprosił Kaejrę, ażeby dała mu miękkiej gliny dla zrobienia odcisku pieczęci. Kaejra zgodziła się. Przepowiednia wypełniła się. Neleus zawładnął wówczas Miletem i założył w sąsiedztwie trzy miasta, mb

Tzet. in Lyc. 1379.

KAFAIROS (Kótpaupoę) - Libijczyk, syn Amfite-misa (zwanego również Garamasem), i nimfy jeziora Tritonis. Był zatem wnukiem Akakallis i A poi łona. Pewnego dnia, gdy pasł stado baranów w Libii, niedaleko jeziora Tritonis, jeden z Argonautów, imieniem Kantos, usiłował ukraść mu część zwierząt, aby nakarmić swoich wygłodniałych towarzyszy. Kafauros zabił go, ale wkrótce został pojmany przez Argonautów i zabity (- Kefalion). mb

A.R. IV1494.

KAFEJKA (Ktupefpa)- córka Okeanosa. Wraz z Telchinami wychowywała na wyspie Rodos Posejdona, którego Rea jej powierzyła, mb

D. S. V 55,1.

KAFENE (Kópćvrj) - dziewczyna z miasta Kryassos w Karii. Kolonia Greków z Mełos, pod przewodnictwem Nymfejosa, osiedliła się w Karii i w krótkim czasie rozrosła się i spotężniała. Zaniepokojeni mieszkańcy Kryassos postanowili wytępić kłopotliwych sąsiadów. Uknuli plan zaproszenia wszystkich Greków na świąteczna uroczystość i wymordowania ich. Ale Kafene zakochana w Nymfajosie doniosła mu o spisku. Gdy Karo wie przybyli zaprosić Greków, ci zaproszenie przyjęli, ale oświadczyli, że obyczaj ich kraju wymaga tego, by również ich żony zostały zaproszone na ucztę. Uczyniono temu zadość. Mężczyźni udali się na uroczystość bez broni, natomiast każda z kobiet ukryła miecz pod szatą. W czasie uczty, na dany znak, Karowie rzucili się na Greków, ci jednak byli szybsi i zabili ich wszystkich. Zrównali z ziemią miasto Kryassos i wybudowali nowe, które nazwali Nowa Kryassos. Kafene poślubiła Nymfąjosa. Przyznano jej wiele zaszczytów. mb

Plu. Fm rin VD, p. 246 E.

•KAJETA - opowieść o mieście Kąjeta (obecnie Gaeta, położonym niedaleko od Terraciny, na połud-

wyruszy! do wyroczni w Delfach która doradziła mu, by zaprzestał poszukiwań Europy i założył miasto. W celu wybrania miejsca na nie, kazała mu iść w trop za krowa, aż zwierzę się położy. Ażeby usłuchać wyroczni, Kadmos udał się w drogę i, gdy przechodził przez Fokidę, ujrzał w stadzie Pelagona, syna Amfidamasa, krowę mającą po obu bokach znamię księżyca. Poszedł za nią, a krowa poprowadziła go przez Bcocję, aż wreszcie ułożyła się w miejscu, gdzie w przyszłości stanęło miasto Teby. Kadmos zrozumiał, że dopełniła się przepowiednia, i chciał krowę złożyć Atenie w ofierze. Wysłał więc kilku spośród swoich towarzyszy po wodę do pobliskiego źródła, zwanego źródłem Aresa. Ale smok, wedle niektórych pisarzy ponoć potomek samego Aresa, strzegł źródła i zabił większość ludzi wysłanych przez Kadmosa. Kadmos pospieszył towarzyszom na ratunek i zabił smoka. Wtedy zjawiła się Atena i poradziła mu posiać zęby bestii. Gdy Kadmos tak uczynił, natychmiast z ziemi wyrośli uzbrojeni ludzie, których zwano Spartowie (to znaczy Ludzie Zasiani). Ci cudowni ludzie byli niebezpieczni. Kadmos wpadł na myśl, aby rzucić między nich kamienie. Spartowie, nie wiedząc, kto ich uderza, oskarżali się o to wzajemnie i wymordowali się. Pięciu tylko pozostało przy życiu: Echion (który poślubił potem -* Agaue, jedną z córek Kadmosa), Udajos, Chtonios, Hyperenor, Peloros. Jednakże Kadmos musiał odpokutować za zabicie smoka i przez osiem lat służył Aresowi jako jego niewolnik. Po odbyciu pokuty Kadmos dzięki opiece Ateny został królem krainy Teb. Zeus zaś dał mu za żonę boginię Harmonię, córkę Aresa i Afrodyty.

Wesele Kadmosa i Harmonii odbyło się bardzo uroczyście. Byli obecni wszyscy bogowie, a śpiewały na nim muzy. Bogowie zstąpili z nieba i przybyli na Kadmeję, która jest akropolem Teb, przynosząc dary. Najwspanialsze podarki były przeznaczone dla Harmonii, przepiękna szata utkana przez Charyty, złoty naszyjnik wykonany przez Hefajstosa, boga-kowala. Jedni mówią, że bóg sam dał ten naszyjnik Kadmosowi, wedle innych, był to dar Europy dla brata, otrzymała go niegdyś od Zeusa. Naszyjnik i szata odegrały później, w czasie wyprawy Siedmiu przeciw Tebom, doniosłą rolę (-»Amfiaraos, -» Erifyle, -* Alkmeon).

Kadmos miał z Harmonią kilkoro dzieci, córki: Autonoe, Ino (która zostawszy boginią przybrała imię Leukotei), Agaue i Semelę, oraz syna Polydorosa. Pod koniec życia Kadmos i Harmonia opuścili Teby w zagadkowych okolicznościach, pozostawiając tron wnukowi Penteusowi, synowi córki Agaue i Echiona, udali się do llirii, do Enchelejczyków, którzy zostali napadnięci przez Ilirów. Wyrocznia obiecała im zwycięstwo, jeśli rządzić nimi będą Kadmos i Harmonia. I istotnie, po spełnieniu tego warunku, odnieśli zwycięstwo. Kadmos rządził zatem Ilirami i urodził mu się jeszcze jeden syn, Illyrios. Ale potem Harmonia i Kadmos zostali przemienieni w węże i przebywali na Polach Elizejskich. Ich grób pokazywano w llirii.

Wersja podana przez Nonnosa z Panopolis, która jednak wydaje się czystym wymysłem późnego poety, opowiada, jak to Kadmos idąc śladami byka, który porwał jego siostrę, został wciągnięty przez Zeusa do wyprawy przeciw olbrzymowi Tyranowi. Przywdział wówczas strój pasterza dany mu przez bożka Pana, jego towarzysza. A kiedy — Tyfon wyrwał Zeusowi nerwy, wtedy Kadmos oczarowawszy go grą na lirze, odzyskał nerwy boga pod pretekstem, że zrobi z nich struny do