18244 Kompendium Wiedzy geografii27

D/.isiaj jedynie mała część Ziemi pozostaje nie zasiedlona z. powodu nieodpowiednich warunków ekologicznych dla życia człowieka (anckumcna). Dotyczy to przede wszystkim Antarktydy, obszaru wysokich gór, suchych pustyń oraz głębin morskich. Ale również i tam człowiek coraz częściej nie tylko dociera, ale także rozpoczyna ich eksplorację związaną przeważnie z wydobyciem surowców i turystyką. Doprowadza to do znacznych zmian ekologicznych w tych do niedawna jeszcze dziewiczych przestrzeniach.

W związku z rozszerzającą się stale eksploracją przez człowieka kosmosu oraz głębin oceanów i mórz pierwotne znaczenie terminu ckuntena właściwie nic oddaje już dzisiejszej rzeczywistości świata. Obecnie jest on stosowany do określenia dobrze zagospodarowanych oraz gęsto zaludnionych obszarów oraz do ich odróżnienia od słabo wykorzystywanych i prawie niezamieszkanych części naszej planety (suhekumeny, an-ekumeny).

ENKLAWA, EKSKLAWA

Enklawa to najczęściej niewielkie terytorium umiejscowione wewnątrz innego państwa i równocześnie nic podlegające jego jurysdykcji. Pojęcie enklawy odnosimy do:

I) jednoznacznie wydzielonego obszaru, który jest suwerenną jednostką administracyjną położoną na terytorium jakiegoś kraju, ale stanowi integralną część innego państwa. Taka enklawa jest jakby „oderwana” od własnego państwa narodowego i znajduje się w otoczeniu obcego terytorium. Enklawy istnieją głównie w Europie, co jest świadectwem jej skomplikowanej historii politycznej. Rząd w enklawie jest sprawowany zgodnie z prawami kraju, którego część ona stanowi, np. Makau leżące w Chinach do 1 stycznia 20(X) roku było częścią Portugalii; Nachiczewańska Republika Autonomiczna jest enklawą azerbejdżańską położoną pomiędzy Armenią, Turcją i Iranem; obwód kaliningradzki to enklawa rosyjska znajdująca się między Polską i Litwą; Ccuta — miasto i terytorium hiszpańskie — leży na obszarze Maroka;

2) niezależnego państwa, najczęściej minipaństwa, otoczonego terytorium innego kraju, np. Singapur, Monako. San Marino, Watykan.

Terminu enklawa używa się również do określenia obszaru (regionu) zasiedlonego przez jakąś grupę etniczną, która Mimowi tam większość i jest jakby „wyspą” na większym terytorium (w państwie) zamieszkanym przez inną etnicznie ludność. W tym rozumieniu Nagomyj Karabach jest enklawą ormiańską w Azerbejdżanie, aczkolwiek nie ma własnej jurysdykcji państwowej (co prawda istnieje tam obecnie mlministracja złożona z miejscowej ludności ormiańskiej, jednak nic uznają jej inne kraje).

Eksklawa jest częścią terytorium innego państwa położoną wewnątrz terytorium danego kraju.

Terytorium obce. należące do innego państwa, jest określane jako eksklawa. Takie terytorium jest wykluczone z pr/c-Mrzcni narodowej danego państwa, ale równocześnie jest nią otoczone. Niektóre z cksklaw w Europie i innych regionach 4wiata to zminiaturyzowane społeczności lokalne, np. Llivia Jest małą hiszpańską cksklawą we Francji, Bucsingcn — niemiecką cksklawą w Szwajcarii, Baarle — belgijską eksklawą w Holandii.

Terminy eksklawa i enklawa odnoszą się do tego samego terytorium spełniającego tak samo zdefiniowane kryteria. Ich Musowanie zależy jedynie od kontekstu — w państwie, które mu część własnego terytorium na obszarze innego państwa nazywa się jc enklawą, a w kraju, na terytorium którego ta enklawa jest położona, określa się ją mianem eksklawy.

Enklawy i eksklawy były bardzo rozpowszechnione w Europie średniowiecznej. Dzisiaj są to polityczno-administ-racyjne relikty. (Patrz hasła: Państwo. Minipaństwo).

ETATYZM

Etatyzm (z francuskiego etat, „państwo”) jest polityczną doktryną, która zakłada konieczność regulacji przez państwo życia społecznego, ekonomicznego i politycznego kraju za pomocą metod administracyjnych. Tworzony i stale