20216 obraz0 (12)

^B A. Laku ido, Vocabulaire critiąnc et tcchniąnc cle la philosophie, 1948, hasło „symbole, sens” nr 2.

⁷    Zob. C. O. Jung, Psychologische Ty pen, 1920, s. 642. Zob. I-r. Crcuzer, Symbolik and Myt hołocie der alt en Viitkei\ 1810-1812, t. i, s. 70: „Różnica między wyobrażeniem symbolicznym a wyobrażeniem alegorycznym polega na fakcie, że to ostatnie oddaje jedynie pojęcie ogólne albo ideę, która jest różna od niego samego podczas gdy to pierwsze jest samą ideą oddaną w sposób zmysłowy, ideą wcieloną”.

⁸    P. Godet, Sajet et symbole dans les ans piast iąiies, w: Signe et symbole, s. 125: „Figura alegoryczna ma swe znaczenie poza sobą, w pojęciowym programie, który ma ilustrować”.

⁹    Chrześcijańska liturgia prawosławna w ozdobach ikonostasu lub w sakramencie Eucharystii niewątpliwie pokazuje, że obraz symboliczny (ikona) jest jednocześnie anamnezą, której typem jest sakrament Komunii, i epik lezą, której typem jest Zesłanie Ducha Świętego.

¹⁰    Trzeba odnotować, iż filozofowie używają pojęć znak i symbol w znaczeniu przeciwnym niż teologowie i językoznawcy. Dla nich to właśnie znak jest czymś pełnym, a nawet naturalnym, zaś symbol jest konwencjonalny. Zob. B. Morel. Le signe sacre, Paris 1959, s. 37; J. L. Leuba, Signe et symbole en t/teologie, w: Signe et symbole, jw.; P. Guiraud, La Semantiąue, s. 13.

¹¹    Nadając greckiemu przedrostkowi para najsilniejsze znaczenie: „który nic sięga”. Zob. J. L. Lcubi, op. cit., s. 160: „Parabole (przypowieści — przyp. tłum.) ewangeliczne są uderzającymi przykładami tego stosunku, zarazem istotnego i nieadekwatnego”.

¹²    Zob. P. Godet, op. cit., s. 120: „Symbol jest postacią, która ma ważność, ściśle mówiąc, nie dla siebie samej, bo wtedy nie byłby symbolem niczego, ale przez siebie samą”.

¹³    Epiphaneia (greckie;: „pojawienie się”. Zob. H. Corbin, Ci mag i-nation creatriee dans le soufisme d'ibn Arabi, Paris 1959: „Symbol ... jest szyfrem tajemnicy”, albo P. Godet, op. cit., s. 128: „Coś nieskończonego w czymś skończonym: oto niewątpliwie najlepszy sposób scharakteryzowania tej osobliwej istoty, jaką w sztuce jest symbol”.

¹¹ P. Ricoeur, Finifude et culpabilite, jw. t. 2, La symbolu]ue du mat s. 18.

¹⁵ Na temat etymologii słowa sumboton, zob. R. Alleau, De la naturę des symbole s, Paris 1958, s. 14 i 19. Po grecku (sumboton), tak jak po hcbrajsku (mashal) lub po niemiecku (Sinnbild), wyraz, który znaczy symbol, implikuje zawsze scalenie dwóch połów: znaku i tego, co oznaczone.

¹⁰ Zob. P. Godet, op. cit., s. 121: „Symbol, którego właściwością jest przejawianie znaczenia, którego jest nosicielem, może mieć wicie znaczeń".

¹⁷    Ernst Cassircr. Esej o człowieku. Wstąp do filozofii kultury, Warszawa 1971, Czytelnik, tłum. Anna Staniewska, s. 121.

¹⁸    Zobaczymy dalei, iż ta metoda „zbieżności” jest metodą hermeneutyki par cxccl lence.

¹⁹    Zob. Gaudę Levi-Strauss, Antropologia strukturalna, Warszawa 1970, PIW, tłum. Krzysztof Pomian, rozdz. XI, Struktura mitów s. 285. Autor pokazuje, że pod pozorną „diachronią” opowiadania znacząca jest właśnie „synchronia” sekwencji — to znaczy redundancja. Zob. G. Durand, Les structures antropologiąues de 1'imaginaire, Paris 1982, s. 397 i nast.

²⁰    Ewangelia św. Mateusza, XIII, 3, 24-31, 31-33, 41-44, 45-46, 47-51.

²¹    H. Corbin, (op. cit., s. 13) silnie podkreślał tę moc powtarzania ustanawiającego przedmiot symboliczny, którą porównywał do „wykonania” utworu muzycznego: „Symbol nie jest nigdy wyjaśniony raz na zawsze, ale ciągle ma być od nowa rozszyfrowywany, tak samo jak partytura muzyczna nie jest nigdy rozszyfrowana raz na zawsze, lecz domaga się ciągle nowych wykonań”.

²²    P. Godet, op. cit., s. 106.

²³    Zob. E. Souriau, Uombre de Dieu, Paris 1955, s. 167, a również s. 133-144, 152-153, 280-282. Zob. to, co H. Focillon nazywał aurą, która przeobraża dzieło (La vie des formes, Paris 1934). Zob. także H. Corbin, op. cit., s. 215, przypis 10, oraz P. Godet, op. cit., s. 127.

²⁴    Ikona została określona jak anamneza przez VII Sobór Ekumeniczny (Nicea, 784 r.).

143