22163 Scan0047 (15)

( lifikacje naukowe i pedagogiczne nauczycieli akademickich. Negatywnych czynności popełnianych przez studentów, które występowały w czasie trwania biernych sytuacji recepcyjnych, można w tej analizie nie brać pod uwagę. Nie miały one bowiem większego wpływu na powstawanie i rozwijanie się tego rodzaju sytuacji dydaktycznych. Gdyby nauczyciele akademk-cy potrafili zaktywizować studentów przez zainteresowanie ich swoimi wykładami, to czynności te (np. nie-prcwadzenie notatek, rozmowy na zajęciach^,zajmowanie się różnymi sprawami nie związanymi z celem zajęć itp.) można by w znacznym stopniu wyeliminować z procesu dydaktycznego szkoły wyższej.

W rozdziale tym dokonano analizy niektórych sytuacji recepcyjnych, występujących w procesie kształcenia w szkolnictwie wyższym. W jej trakcie wykazano, że bierne sytuacje recepcyjne, utrudniając skuteczną realizację zadań dydaktyczno-wychowawczych w uczelni, wywierają jednocześnie ujemny wpływ na aktywizację studentów w procesie opanowywania treści kształcenia. Natomiast aktywne sytuacje recepcyjne, stanowiące nader wartościowy czynnik działalności kształceniowo-- wychowawczej w szkole, wyższej, przyczyniają się w znacznym stopniu do rozwijania aktywności i inicjatywy uczących się, a tym samym do pełnego usamodzielniania studentów w procesie nauczania — uczenia się. W czasie ich trwania istniała możliwość przekazania studentom — w stosunkowo krótkim czasie — dużego zasobu należycie uporządkowanej i usystematyzowanej wiedzy. Podczas zajęć nauczyciele akademiccy starali się pobudzać, młodzież do aktywnego uczestnictwa w recepcji eksponowanych treści kształcenia za pomocą apelów, różnego rodzaju pytań dotyczących rozpatrywanego zagadnienia oraz dyskusji zmierzającej do rozwiązania określonych zadań lub problemów dy-'daktycznych. „Prowadząc taki dyskurs —~ stwierdza W. Okoń — wykładowca staje niejako na płaszczyźnie myślenia słuchaczy, wczuiwa się w wewnętrzny tok ich rozumowania, 'przyjmuje lub odrzuca przesłanki, które mogłyby być ich argumentami, pomaga w wyjaśnianiu wątpliwości, które mogłyby być wątpliwościami słuchaczy” ¹.

Analiza protokołów z obserwacji zajęć dydaktycznych wykazała, że znaczna część doświadczonych nauczycieli akademickich, dążąc do systematycznej aktywizacji studentów w procesie nauczania — uczenia się, organizowała odpowiednie warunki kształceniowe, w których była możliwość wykazania własnej inicjatywy i samodzielności myślowej studiujących. Niejednokrotnie dochodziło w takich przypadkach do przekształcenia danej sytuacji recepcyjnej w sytuację zadaniową, a także w sytuację problemową. Miało to przeważnie miejsce wówczas, gdy nauczyciel akademicki stwarzał studentom warunki, zmuszające ich do samodzielnego rozwiązywania zadań i problemów dydaktycznych. Istotny wpływ na aktywizację myślenia i działania studentów wywierały również stwarzane przez nauczycieli akademickich w ramach grupowych form pracy dydaktycznej aktywne sytuacje recepcyjne. Na przykład członkowie odpowiedniej grupy studenckiej (nauczanie grupowe), zgromadzeni przy jednym stole, mogli wykazać w toku wykładu znacznie większą aktywność w przyswajaniu przekazywanych im treści kształcenia niż w przypadku zbiorowej pracy dydaktycznej. Przyczyna tkwiła w tym, że indywidualna odpowiedzialność każdego członka grupy za wyniki opanowania wiadomości, stanowiących podstawę skutecznego rozwiązy-

1

W. Okoń: Elementy dydaktyki szkoły wyższej, Warszawa 1971, s. 193.