23013 IMG45 (2)

188

dzo nielicznych pasożytów osnui należą 3 gatunki gąsieniczmków. z których n.i|bard/ic efektywnym jest Xenoschesisfulvipes Grav. i 3 gatunki rączyc, m in. Psrudopach\sl\lum goniacoides Z.A. Należy zauważyć, że często jaja wymienionych gąsicnic/nikowatyih i rączycowatych są inkapsulowanc przez organizm żywiciela, co zmniejsza stopień sp.|. sożytowania populacji osnui.

Ważnymi regulatorami osnui gwiaździstej są drapieżcę: mrówki, plaży, a przede wszystkim dzik. który intensywnie buchtuje w drzewostanach zaatakowanych przez osmi-ję. W żołądku dzika w okresie gradacji osnui stwierdzono obecność resztek blisko 26 tys. larw tego owada.

Osnuja gwiaździsta jest znana z borów sosnowych Europy. Syberii i Kazachstanu W XIX wieku i do połowy bieżącego stulecia gradacje osnui gwiaździstej były słabe i mc obejmowały większych przestrzeni niz kilkaset hektaróss. Dopiero od lat czterdziestych, kiedy miała miejsce gradacja tego owada w Puszczy Nicpołomickicj. a szczególnie gdy gradacje objęły Górny Śląsk, przybrały one klęskowy charakter. Główną cechą gradacji oy-nui jest ich długotrwałość oraz lokalność występowania. Wynika to z niewielkiej płodności osnui przy równoczesnej malej liczbie wrogów naturalnych. Na Górnym Śląsku gradacja osnui. mimo corocznego zwalczania chemicznego tego szkodnika, trwała od roku 1948 do roku I975. obejmując obszary od kilku do 50 000 ha (rys. 8.I0I).

Ogniska gradacyjnc tworzą się w jcdnogatunkowych sosnowych drzewostanach średnich i starszych klas wieku na słabych siedliskach. Osnuja w czasie żeru nie niszczy pączków. co w przypadku żeru jednorocznego umożliwia regenerację drzewostanu. Charakterystycznym następstwem chronicznych żerów jest obumieranie i wyginanie się ku górze końców dolnych gałęzi (rys. 8.102). Drzewostany osłabione żerem osnui silnie wydzielają posusz i stają się miejscem intensywnego rozwoju szkodników wtórnych, a szczególnie cetyńca większego i przypłaszczka granatka. Osnuja gwiaździsta była najczęściej zwalczanym w okresie powojennym szkodnikiem pierwotnym sosny w Polsce.

Borecznik sosnowiec - Diprion pini L. Borecznik sosnowiec ma dwie rójki w roku. Pierwsza rójka przypada na okres kwietnia i maja. Druga odbywa >tę między I5 lipca a 15 sierpnia. Regularność czasowa rójek jest jednak bardzo mała i notowano już w Polsce przypadki, kiedy picr-ws/.a i jedyna w roku rójka odbyła óę dopiero w czerwcu, lak jak ma to miejsce w północnej części areału borecznika <np. w Finlandii).

Rysunek 8.101

Areał gradacyjny osnui gwiaździste] (wgKoahlera, 1971)

Rysunek 8.102

Duewostan sosnowy po zetach zupełnych os-nui gwiazdzistei (łoi. B i Z. Schnaider)

Rojka odbywa się w dzień. Samice są \ ociężale i latają stabo pr/y słonecznej pogodzie. Postacie dorosłe nic pobierają pokarmu, żyją od 8 (samice) do 10 dni (samce) (rys. 8.103). Jaja są składane zarówno przez zapłodnione, jak i niczapto-limonc samice. Liczba jaj złożonych przez samicę dochodzi do 180. najczęściej w aha się od 100 do 150. Ponieważ samica jest mało ruchliwa, przeto cały zapas jaj jest składany na sąsiadujących zc sobą igłach. Na wiosnę jaja składane są zwykle na starych igłach. Jaja są żółtawo-białc. walcowate, długości ok. 1.7 mm.

Są składane w złożach po kilkanaście (od I do 35) sztuk, rzędem jedno za drugim. na bocznej stronic igły w nacięciach zrobionych pokładclkiem przez samicę. Są one następnie pokrywane pian-kowatą wydzieliną gruczołów kitowych, która szybko krzepnie, nie tworząc nad złożem ząbkowatych nierówności (rys.

8.104). Jaja pod wpływem płynnych składników igły pęcznieją, wysuwają się z nacięcia i piankowej wydzieliny, następnie pr/cd wyjściem larwy pękają wzdłuż swej długiej osi. Cały rozwój embrionalny trwa 1-5 tygodni, najczęściej 10-14 dni. Larwy żerują gromadnie, przeby wając początkowo po 2-3 na igle. przed zakończeniem żeru - po dwie lub pojedynczo. Larwy przechodzą w ciągu rozwoju 4 (samce) lub 5 (samice) linieri (tab. 8.13).

Rysunek 8.103

Borecznik sosnowiec Dipnon piniL (wg GussakOwskiego z Nikotskrei. 1950' 4 - samiec, B sumc.i