24625 PICT0005

- białkomocz znaczny - wydalanie białka z moczem ponad 3,5 g/24 h.

Wszystkie reakcje służące do wykrycia białka w moczu polegają na próbach strąceniowych tego składnika pod wpływem wysokiej temperatury, kwasów lub innych odczynników denaturujących. W przypadku wykrycia białka w moczu należy oznaczyć jego stężenie, a w dalszej kolejności jego ilość w zbiórce dobowej i wyliczyć wydalanie dobowe. Istotne znaczenie dla diagnostyki różnicowej białkomoczu ma badanie elektroforetyczne białek moczu.

Cukry redukujące

Glukoza w warunkach fizjologicznych w wyniku ułtrafiltracji przechodzi do przesączu kłębkowego, a następnie podlega prawie całkowitej resorpcji zwrotnej w cewkach nerkowych. Jest to proces enzymatyczny wymagający energii (fosforylacja). U osób zdrowych dobowe wydalanie glukozy z moczem wynosi zaledwie kilka ani ligramów. Po osiągnięciu tzw. progowego stężenia glukozy we krwi, tj. 160-180 mg/dl (9-10 mmol/1), następuje wyczerpanie możliwości energetycznych cewek nerkowych i glukoza pojawia się w moczu. Fizjologicznie może to nastąpić po spożyciu pokarmów bogatych w węglowodany, tzw. hiperglikemia alimentama. Jest to zjawisko krótkotrwałe.

W stanach hiperglikemii, gdy stężenie glukozy zwiększy się ponad 10 mmol/1, następuje przekroczenie progu nerkowego i dochodzi do glukozurii. Niekiedy stan ten może uwidocznić się przy prawidłowym stężeniu glukozy we krwi, na skutek obniżenia progu nerkowego, tj. upośledzenia resorpcji zwrotnej glukozy w cewkach nerkowych, np. polekowa glukozuria pochodzenia cewkowego. W ciężkich przypadkach cukrzycy zawartość glukozy w moczu może wynosić kilkaset gramów na dobę. Ilość dobowa moczu w tych przypadkach jest zwykle bardzo duża (około 10 1). Mocz ma wtedy jasną barwę, a jego ciężar właściwy dochodzi do 1,070 g/ml. Mogą pojawiać się w nim również inne cukry redukujące np. fruktoza - po spożyciu jej dużych ilości zawartych w owocach i miodzie; ga-łaktoza - w przypadkach zaburzeń przewodu pokarmowego i uszkodzenia wątroby; laktoza - u kobiet karmiących.

Jakościowo glukozę, podobnie jak białko, wykrywa się za pomocą testów paskowych. Możliwe jest też stosowanie metod chemicznych, m.in. metody Ny-landera, Fehlinga, Benedicta. Ilościowo stężenie glukozy w moczu ocenia się metodą polarymetryczną wykorzystującą aktywność optyczną glukozy. Przed wykonaniem tego oznaczenia mocz trzeba odbiałczyć. Mocz zawierający cukier należy zawsze zbadać na obecność związków ketonowych.

Związki ketonowe

Do związków ketonowych należą: aceton, kwas acetoocto* p-hydroksymasłowy. Podobnie jak glukoza, ciała ketonowe są substancjan    . . _fV

lanymi zgodnie z mechanizmami progowymi. Pojawiają się w moczu pn* .Iw rżeniach gospodarki węglowodanowej i lipidowej, np. w biegunkach w Hi ubogowęglowodanowej i bogatotłuszczowej, po wymiotach, w głodzeniu no siłku fizycznym.'Początkowo nadmiar związków ketonowych ulega Wydalen i z moczem (ketonuria). Jeżeli jednak zdolność wydalania nerek zostanie brzekr czona, ciała ketonowe gromadzą się we krwi (ketonemia). Prowadzi to do kwasi -cy, na skutek zmniejszenia rezerwy alkalicznej, co jest najgroźniejszym skutkiem powstałych zaburzeń. W moczu fizjologicznym wydalanie ciał ketonowych wvnos około 20 mg/24 h, natomiast w cukrzycy o ciężkim przebiegu może dochodzić d ’ 100 g/24 h.

Aceton w moczu wykrywa się za pomocą testów paskowych lub chemicznie próbą Langego bądź Legała.

Barwniki żółciowe

W schorzeniach wątroby i dróg żółciowych w moczu stwierdza się często składniki żółci - bilirubinę i kwasy żółciowe. Głównym barwnikiem żółciowym jest bilirubina, jeden z produktów biodegradacji hemoglobiny. Bilirubina zwiąnpa z albuminami i a-globulinami nie ulega filtracji kłębuszkowej i nie pojawia się moczu, nawet jeśli jej stężenie w osoczu ulegnie znacznemu podwyższeniu. W wątrobie następuje sprzęganie bilirubiny w pochodne glukuronidowe i w tej postaci jest następnie wydzielana do dróg żółciowych. Przy zaburzeniu odpływu żółci do przewodu pokarmowego (w kamicy lub na skutek procesu nowotworowego) bilirubina związana z kwasem glukuronowym może pojawić się w większej ilości w moczu. Bilirubina sprzężona jest substancją progową i ulega filtracji kłębkowej, a w moczu pojawia się dopiero wówczas, gdy jej stężenie w osoczu przekracza 1,6-2,0 mg/dl. Barwniki żółciowe wykrywane są w moczu za pomocą testów paskowych lub metod chemicznych, np. Rosina lub Gmelina dla bilirubiny i reakcję z odczynnikiem Ehrlicha dla urobilinogenu.

Hemoglobina

Krwinki czerwone występują w moczu sporadycznie. Pojawienie się w iększej ilości erytrocytów nazywamy krwinkomoczem (erytrocyturią, krwinkomo-czem mikroskopowym, mikrohematurią), a w przypadku bardzo dużej ich ilości mówimy o krwiomoczu (hematurii, krwinkomoczu makroskopowym, makrohema* turii). Krwinki czerwone pojawiają się w moczu w stanach zapalnych układu mo-

137