25357 P1090273

okresie W długim przedziale czasowym wydatki wyrównują się z kosztami. Naleiy jednak podkreślić, że wydatki, podobnie jak koszty, są ściśle przypisane do okresu, w którym zostały poniesione.

Ustalenie kosztów poniesionych w związku z realizacją celów rzeczowych u przedsiębiorstwie następuje przez wycenę zużytych na ten cel czynników priKłukcji. Wyceny dokonuje się zwykłe na podstawie cen nabycia tych czynników wynikających z poniesionych wydatków. W ten sposób podlegają wycenie koszty sensu stricto. które obejmują celowe zużycie środków rzeczowych wyrażone w cenach i wykorzystanie pracy żywej wyrażone w placach. Natomiast pozostałe elementy kosztów własnych przedsiębiorstwa, mające wymiar tylko wartościowy (koszty finansowe), są kalkulowane za pomocą narzutów lub stóp procentowych.

Omówione wyżej pojęcia, wprawdzie różniące się w swej istocie, są jednak powiązane ze sobą, tj. występujące łącznic. Kategorią rozłączną w stosunku do kosztów są straty. Straty są pojęciowo zbliżone do kosztów przez fakt równoległego zmniejszania sic zasobów bądź powstawania zobowiązań. Jeśli jednak istotnymi cechami kosztów są celowość i ekwiwalentność zużycia. to w odniesieniu do strat warunki te nie występują, ponieważ straty oznaczają bezekwiwałentne zmniejszanie się składników majątkowych. Straty nic zapewniają efektów. Ze względu na charakter strat możemy wyróżnić straty materialne, występujące w rzeczowych składnikach majątku przedsiębiorstwa. oraz straty niematerialne, mające postać pieniężną.

Syntetyczną charakterystykę kosztów i pojęć zbliżonych do kosztów przedstawiono w tablicy 2.1.

Tablica 2.1. Koszty własne i kategorie pokrewne

^-^Katogoriii j Kiyteriiini*^-^_	Koszt	Nakład	Wydatek	Strata
| Sposób wyrażaniu	wariuiciowy	wartościowy ilościowy	wartościowy	w ux teściowy ilościowy
Zutycicczyniuk6w produkcji	tuk	tak	uię	tak
Czas	konkretny okres	kilku oktetów	konkretny okres	konkretny okres
Efekt	tak	jak		nic

Z. rad to: liiwhunkawttić ŁOrzatiesm. praca rHnrnwii pod red. X Kuiukicwicz, wvd. 2, Ekspert. Wio. claw 199(1, t 41    ' "

2.4. Koszty a efektywność przedsiębiorstwa

Efektywność funkcjonowania przedsiębiorstwa jest mierzona przez porównanie efektów i nakładów albo osiągniętych przychodów i poniesionych kosztów. Efektywność tę można ocenić albo za pomocą wielkości bczwzględ-4K

nych. kiedy porównujemy kwoty przychodów i kosztów, albo za pomocą odpowiednich wskaźników będących relacją kosztów do przychodów lub od-wrotoie.

Nietrudno zauważyć, iż efektywność funkcjonowania przedsiębiorstwa scala w sobie dwa obszary działań:

•    w sferze rynku (przychody),

•    wewnątrz przedsiębiorstwa (koszty).

Jak z powyższego wynika, koszty odgrywają ważną rolę w ocenie efektywności funkcjonowania przedsiębiorstwa. Są bowiem podstawą odniesienia uzyskanych przychodów.

Koszty |>onos» przedsiębiorstwo po to. aby osiągnąć przychody ze sprzedaży, a w konsekwencji zysk, 7, punktu widzenia osiągania przychodów istotne jest, aby koszty były możliwie najniższe. Idealna byłaby laka sytuacja, w której przedsiębiorstwo mogłoby uzyskiwać same przychody bez ponoszenia kosztów. Ponieważ jest to praktycznie niemożliwe, miarą efektywności działalności przedsiębiorstwa, juk już podkreślono, jest relacja kosztów do przychodów. Koszty są więc miarą gospodarności przedsiębiorstwa. Odzwierciedlają jego możliwości oszczędnego zużycia środków niezbędnych do wyprodukowania określonej wielkości wyrobów. Wyrazem tej oszczędności może być wyprodukowanie większej liczby wyrobów z tego samego materiału albo mniejsze zużycie materiałów do wyprodukowania ustalonej wielkości wyrobów.

Strategia niskich kosztów pojedynczych wyrobów jest najczęściej stosowana przez przedsiębiorstwa wytwarzające na skalę masową. Odpowiedni zysk wypracowuje się w takim przypadku przez maksymalizowanie produkcji i sprzedaży-

Jeżeli przedsiębiorstwo w ustalonym okresie sprzeda 1 min szu wyrobów. na których osiągnie po 5 zł zysku na sztuce, to zysk globalny wyniesie 5 min zł. Gdyby przedsiębiorstwo zdecydowało się zwiększyć zysk jednostkowy dwukrotnie, to musiałaby odpowiednio wzrosnąć cena i tym samym prawdopodobnie obniżyłaby się sprzedaż. Załóżmy, że sprzedaż wyniosłaby wówczas tylko 400 tys. szt. wyrobów, to przy podwojonym zysku jednostkowym zysk globalny wyniósłby tylko 4 min zł. Tak więc przedsiębiorstwo powinno stale dążyć do zwiększania wielkości produkcji, obniżki kosztów jednostkowych i doprowadzenia do takiego poziomu cen, który zniechęci konkurentów do wejścia na rynek.

Oprócz podstawowego sposobu obniżania kosztów pojedynczych wyrobów. przedsiębiorstwo powinno także dążyć do obniżania globalnych kosztów swego funkcjonowania przez likwidację tych rodzajów działań, które są nierentowne, zwalnianie tych pracowników, którzy są dla przedsiębiorstwa mało przydatni ilp. Każdy z tych sposobów obniżki kosztów jest źródłem poprawy efektywności funkcjonowania przedsiębiorstwa.