28793 Wspomnienia o Sokratesie5

74 Wspomnienia o Sokratesie 11 1

takiej obrony, choć dużo czasu spędzasz na drogach publicznych, gdzie bardzo wielu pada ofiarą rozboju, i przybywając do obcego państwa jesteś gorzej traktowany niż reszta obywateli, a więc jesteś takim człowiekiem, na jakiego najchętniej czyhają złoczyńcy, sądzisz jednak, że nie wyrządzą ci krzywdy tylko dlatego, że jesteś cudzoziemcem? Gzy jesteś dlatego tak pewny siebie, że państwa zarówno kiedy przybywasz, jak i kiedy odchodzisz, gwarantują ci bezpieczeństwo?

może dlatego, że twoim zdaniem nawet jako niewolnik nie przyniesiesz swemu panu żadnego pożytku? Któż bowiem zgodziłby się trzymać niewolnika, który nie chce pracować, ale tylko żyć i opływać przy tym

16    w dostatki? Zastanówmy się, jak panowie obchodzą się z takimi niewolnikami. Czy żądzy rozpusty nie poskramiają w nich głodem? Czy nie powstrzymują od kradzieży zamykając przed nimi wszystko, co mogliby zabrać? Czy nie udaremniają wszelkiej próby ucieczki przez pęta? Czy rózgami nie przezwyciężają lenistwa? Pomyśl zresztą, jak sam byś postąpił, gdybyś stwierdził, że masz w swym domu takiego niewolnika?

17    — Jasna rzecz — odrzekł — Arystyp — że tak długo zadawałbym mu wszelkiego rodzaju udręki, ażbym go wreszcie zmusił do służby. Ale, drogi Sokratesie, czym właściwie się różnią wychowankowie królewskiej sztuki, w której ty, jak mi się zdaje, zakładasz szczęście, czym oni się różnią od ludzi, którzy z konieczności żyją w równie ciężkich warunkach, jeżeli i oni — tyle tylko, że z własnej woli — tak samo cierpią głód i pragnienie, tak samo marzną i czuwają po nocach, i znoszą wszelkie inne tego rodzaju trudy? Ja osobiście nie widzę żadnej różnicy, czy ktoś na tej samej skórze odbiera chłostę z dobrej woli, czy też wbrew woli,

i w ogóle, czy ktoś z dobrej woli, czy też wbrew woli to samo ciało ma wystawić na te same udręki. Chyba tę różnicę jedynie, że kto z własnej woli znosi przykrości, ten zasługuje ponadto na miano głupca.

— Jak to być może? — zapytał Sokrates. — Czy nie i8 wydaje ci się, że w tych sprawach postępowanie dobrowolne różni się od niedobrowolnego tym, że kto dobrowolnie głoduje, może jeść, kiedy zechce, i tak samo może pić ten, kto dobrowolnie znosi pragnienie. I tak samo rzecz się ma we wszystkich innych przypadkach. Kto zaś z konieczności znosi takie udręki, ten nawet jeśli chce, nie może położyć im kresu. Kto natomiast z własnej woli wyrzeka się potrzeb, jest pełen dobrej nadziei i z radością znosi każdą dolegliwość, podobnie jak myśliwy, który polując na dziką zwierzynę, z przyjemnością się trudzi w nadziei zdobyczy. Dodajmy, 19 że w rzeczywistości tego rodzaju nagroda za trudy przedstawia niewspółmiernie znikomą wartość. Ci jednak, którzy się trudzą po to, aby albo pozyskać sobie dobrych przyjaciół, albo pokonać wrogów, albo nabrać pełnej sprawności duszy i ciała i wzorowo rządzić swym domem, wyświadczać dobrodziejstwa przyjaciołom i święcie wypełniać obowiązki względem ojczyzny, dla tak pięknych celów z przyjemnością rzecz jasna się trudzą, żyją w radości, sami dla siebie mają szacunek, a inni ludzie ich chwalą i z nimi współzawodniczą. Prócz tego lenistwo, łatwe życie i nie 20 okupione trudem chwilowe przyjemności nie mają siły skutecznej i nie mogą ani w ciele wzmacniać tężyzny i zdrowia, ani jak zapewniają trenerzy atletów, w duszy rozwijać zalążków jakiejś wartościowej umiejętności. Zdobyte natomiast przez trud i wytrzymałość umiejętności sprawiają w rezultacie, że potrą-