32689 IMG70 (3)

W2:St?hol _m Pi o « }!'• I usl ńWI.M.p I ł' n .Schol in E.Or 457;i',Vr\v\.l » tcM m (V W iti(h. Hf I. Plu <?»• iii 48; Arisl.

PFNIA (linia) - uosobienie Biedy, posiada tylko jeden mil. poświęcony jej przez Sokratesa w    O

czym mówi Diotima. kapłanka Mantinci. Po biesiadzie u bogów Pen iii oddała się -* Forosowi i z tego związku urodziła - Erosa - Miłość, mh

PI.Sayi 203bn

PENTESILKJA (lim) soft kio)- Amazonka, córka Aresa i Otrere. Za syna jej uchodził — Kaystros (epo-nim rzeki Kaystros w Azji Mniejszej), a za wnuka Efesos.

Po śmierci Hektora Pentesileja przybyła z oddziałem Amazonek na pomoc Priamowi. Mówiono, że musiała opuścić ojczyznę po mimowolnym zabójstwie człowieka. Pod Troją wsławiła się licznymi czynami, ale wkrótce uległa — Achillesowi, który zranił ją śmiertelnie w prawą pierś. Gdy Achilles zobaczył padającą, zakochał się w swej pięknej ofierze. — Tersytes szydził z tego uczucia i ściągnął tym na siebie gniew Achillesa, który go zabił, mb

Schol. m X III 119: II220: H»jl Fmk 112: T«. hut kom 7 a: 199 n . Scn.:n Wre In 1491. VIII803.D.S. 1146. Por. F. Mnonnicr,». Mćl. Ec.fr. 1932. s. 111-131; A. Sebcnm. Liparuc de Pentkealee. Mus. Bek. 1926, s. 5-17.

PENTEIS (nev0eóę) - Tebańczy k. pochodzący w prostej linii od — Kadmosa. Syn Echiona. jednego ze Spartów (ludzi zrodzonych ze zębów smoka), i Agaue. córki Kadmosa (tab. 2). Tradycja powszechnie przyjęta czyni go bezpośrednim spadkobiercą Kadmosa. Inna wersja podaje, że między Kadmosem a Penteusem panował jego wuj, syn Kadmosa, Polydoros. którego Penleus strącił z tronu. Wreszcie wedle jeszcze innej wersji Fenteus wcale nie panował w Tebach.

Dzieje Fenteusa wiążą się z cyklem dionizyjskim. Dionizos, jak wiadomo, był bogiem pochodzenia tebańskiego i przez swą matkę, Semele. był spokrewniony z Penteusem. Po podbiciu Azji postanowił powrócić do Teb, swej ojczyzny, aby tam ustanowić swój kult i ukarać siostry swej matki, szczególnie Agaue. za oszczerstwa, jakimi niegdyś obrzuciły Semele. Przechodząc Trację, doszedł do Teb i tam poraził kobiety szałem. Uchodziły one w góry, w strojach bachantek i tam święciły tajemnicze obrzędy ku czci boga. Penteus pomimo ostrzeżeń Kadmosa i Tejresjasa usiłował przeciwstawić się rozpowszechnieniu tego szalonego kultu. Uważał Dionizosa za szarlatana i oszusta. Pomimo wielu niezwykłych wydarzeń, których był świadkiem, usiłował spętać Dionizosa. Bóg jednak wydobył się z więzów, a pałac królewski spłonął. Wtedy Dionizos namówił Penteusa. by udał się wraz z nim na Kitajron (góra w Tebach). aby tam podpatrywać kobiety i być świadkiem ich wyuzdania. Penteus uległ jego namowie i ukrył się na sośnie. Ale kobiety ujrzały go, wyrwały sosnę z korzeniami i, gdy już był w ich posiadaniu, rozszarpały jego ciało. -» Agaue pierwsza podniosła na niego rękę i oderwała jego głowę, umieściła ją na tyrsie i powróciła do Teb niosąc dumnie to, co uważała za głowę lwa. W mieście Kadmos wyprowadził ją z błędu i wtedy zobaczyła, że zabiła w górach nie dzikiego zwierza, ale własnego syna.

Eury pides i Ąjschylos wprowadzili ten mit na scenę i stał się on niebywale głośny w literaturze i sztuce

antycznej. Przypisywano mu znaczenie religijne. Penleus przedstawiał typ człowieka bezbożnego, który przez swą pychę ściągał na siebie karę. mh

E Bo passim; A. niemehow. Irajcdia Peruheu\(TGF Nauck¹. p. 50 n.|; Apd. BiN III 5. 2; Hyt Fah 76; 124; 239; Serw in Vert. ten IV 469; IW 120,3;II2.7:IX2.4;5.4;Nonn. V 2lO;Ow Mer MISI I n.; Theoc. 21. memcłkiw. irajcdi* Poii/Wi/i (Serw /.».); Por. W. Ncstlc, w A.R.W. 1936. s. 241 n.

PKNTILOS (nćvi)iAo^)- syn z nieprawego łoża, którego córka Ajgistosa, Erigone. dała Orestesowi. On sam miał dwu synów. Damasjosa i Echclasa lub Eche-iaosa. którzy założyli kolonie na Lcsbos i na wybrzeżu Azji Mniejszej. Pentiłosowi przypisywano założenie miasta Pentiłe na Lesbos. mh

Paus. II 18.6; III 2.1; V 4.3; VII6.2; Tzcl. in Lyc. 1374;Sir. IX 402;X 447; XIII 582; Schol. in E. Rh 251; Sicph. Byz. s.v.

PENTOS (fleyOoę) - bóstwo uosabiające Zmartwie-nie. Opowiadano, że wówczas gdy Zeus przydzielał poszczególnym bóstwom zakresy ich działania, Pentos był początkowo nieobecny i zjawił się ostatni. Ponieważ wszystkie zakresy władzy były już rozdzielone, Zeus znalazł jedynie do powierzenia mu obowiązek czuwania nad obrzędami oddawania czci zmarłym, nad żałobą i łzami. I tak jak inne bóstwa otaczają opieką i sprzyjają ludziom, którzy oddają im należną cześć, tak też Pentos opiekował się tymi, którzy opłakują zmarłych i pozostają w ciężkiej żałobie. I dlatego, że ludzie umieją tak dobrze płakać, Pentos zsyła na nich możliwie najwięcej zmartwień. Tak więc najlepszym sposobem, aby trzymać go z dala od siebie, jest nie martwić się zbytnio nieuniknionymi nieszczęściami, mb

PIu. Consol. ad ApolL 19; ID 997.

PEPARETOS (TlErtdpTióoę) - jeden z czterech synów -» Ariadny i Dionizosa. Trzej inni to: Toas, Stafyłos i Ojnopion. Eponim wyspy Peparetos. mb

Apd. Ep. 19; Schol. in A.R. IQ 997.

PERATOS (ITśpaToę) - w dynastii królów Sikyonu Peratos występuje jako następca Leukipposa. Ponieważ Leukippos nie miał synów, tylko jedną córkę imieniem Kalchinia, przekazał swe królestwo Peratosowi, jej synowi, którego miała z Posejdonem. Peratos z kolei miał syna -» Plemnajosa. mb

Phns. n 5,7.

PERDIKS (TIćpSi^) - imię to, oznaczające ptaka (kuropatwę), nosiły dwie postacie, występujące w opowieściach attyckich.

1.    Siostra Dedala, zarówno jak on, córka Eupalamo-sa. Perdiks była matką syna o tym samym imieniu (-* Perdiks 2). Po jego śmierci powiesiła się z rozpaczy. Ateńczycy oddawali jej cześć boską.

2.    Bardziej znanym od wymienionej wyżej heroiny był jej syn. Perdiksa, siostrzeńca -* Dedala, oddano do niego na praktykę. Wkrótce przeszedł on zręcznością i pomysłowością mistrza i wtedy wuj z zazdrości strącił go ze szczytu Akropolu. Ciało Perdiksa pogrzebał w tajemnicy, ale zabójstwo zostało wykryte. Dedal stanął przed sądem Areopagu. Perdiksowi przypisywano między innymi pomysłami wynalazek piły, zrodzony z obserwacji i naśladownictwa zębów węża. Podobno wynalazł również koło garncarskie.

Niekiedy młodzieńca tego zwano -* Talosem lub

Kalosem. Imię Perdiksa pochodzi podobno stąd, że Atena litując się nad nim, w chwili gdy wuj miał już go stiącić z wierzchołka Akropolu, przemieniła go w kuropatwę. I ponoć ten ptak miał uczestniczyć pełen radości w pogrzebie -* Ikara, syna Dedala, który zmarł również na sktuek upadku, mb

|, Phot. 413,11 n.; Suid. s.v. 2. Alh. IX 388 f; Ov. Met. VIII243 n.; H>|Fah 39;274;Serv. In Verg. Georg. I 143; in Aen. VI14; Apd. BibL III 15,9; D.S. IV 76; S. niezachow. tragedia Camicl.

PERGAMOS (rićpyauoę)-heros cponim azjatyckiego miasta Pergamonu. Uchodził za najmłodszego syna Neoptolemosa i Andromachy. Wedle tej wersji podobno powrócił do Azji ze swą matką i zabił w pojedynku króla miasta Teutranii, Arejosa, po czym zająwszy jego miejsce nadał miastu swe imię. Inna wersja głosiła, że Pergamos przybył z pomocą Gymo-sowi napadniętemu przez sąsiadów. Gymos był synem Eurypylosa, a zatem wnukiem T cle fosa. Chcąc wynagrodzić Pergamosa, Gymos nazwał jedno ze swych miast Pergamonem.

Należy zaznaczyć, że Pergamon to również nazwa akropoli trojańskiej. W powyższych opowieściach chodzi nie o wyjaśnienie tej nazwy, lecz nazwy miasta helleńskiego Pergamonu, stolicy królestwa Attalidów. mb

Paus. 111,1 n.; Serv. in Veig. EcL VI 72; Schol. in E. Andr. 24.

PER1BOJA (riepipoia)- imię to nosiło wiele heroin, między innymi:

1.    Najada, która urodziła dzieci Ikariosowi. Wśród nich była i Penelopa (tab. 19).

2.    Najmłodsza córka króla Eurymedonta, która ze związku z Posejdonem wydała na świat Nausitoosa, pierwszego króla Feaków.

3.    Jedna z dwu dziewczyn lokryjskich wyznaczonych losem, gdy po raz pierwszy dla uśmierzenia gniewu Ateny rozzłoszczonej świętokradztwem Ajasa (— Ajas, syn Ojleusa) Lokrowie posłali je ze swego kraju, aby służyły bogini w Ilionie. Towarzyszka jej nosiła imię Kleopatra. Składanie dziewcząt w ofierze trwało tysiąc lat. Dziewczęta wyznaczone na służbę bogini nie zbliżały się do niej, lecz poprzestawały na zamiataniu, szorowaniu itp. świątyni. Odziane były w zwykłą tunikę, chodziły boso. Jeśliby ukazały się poza obrębem świątyni, podlegały karze śmierci.

4.    Zona króla Koryntu, Polybosa, która zaopiekowała się porzuconym -* Edypem i wychowywała go.

5.    Matka Ajasa, żona -* Telamona. Ojcem jej był Alkatoos, król Megary (tab. 2). Jedna z wersji podaje, że zanim Periboja poślubiła Telamona, stanowiła wraz z -» Tezeuszem haracz złożony Minosowi przez Aigeu-sa. Minos zakochał się w niej ku wściekłości Tezeusza, który podobno nie dopuścił, by Minos posiadł dziewczynę.

6.    W cyklu tebańskim istniała również heroina o tym imieniu. Była nią córką Hipponoosa, żona Ojneusa, a zatem matka -» Tydeusa (tab. 27). Istniały różne wersje na temat małżeństwa Periboi i -*■ Ojneusa. Utrzymywano bądź, że Ojneus otrzymał ją jako część należnego mu łupu po splądrowaniu Olenos, bądź, że uwiódł ją syn Amarynkeusa, Hippostratos, i wtedy ojciec odesłał ją do Ojneusa, by ten ją zabił. Ojneus jednak nie zabił feriboi, lecz ją poślubił. Jeszcze inna wersja podawała, że to właśnie Ojneus uwiódł dziewczynę i że Hipponoos zmusił go do jej poślubienia, mb

I. Apd. Hlhl, III 10.6. 2. OJ VII 56 o. J. Apd. h.p VI20 a 4. Apd BM III J. 7 5. Apd BMIII 12. 7; Psu*. I 42. 2 n ; Plu Thn. 29. 6. Schol. in F. Ph 133; Hyc. Fah 69; 70. Apd. Blhl I 8. 4 n ; D.S. IV 33 n.

PERIKRKS (nepirjpiię)- I- Heros związany z opowieściami meseńskimi, pomimo że różni autorzy nie byli zgodni co do jego rodowodu. Najczęściej uważano go za syna Eola z rodu Dcukaliona (tab. 8). Z tego tytułu był herosem, od którego wywodzono Eolów z Mesenii. Tam to, panując w Andami, poślubił córkę Perscusza, Gorgofonc (tab. 31), i miał z nią kilkoro dzieci*. Afareusa i Leukipposa, do których dorzucano niekiedy dwu innych synów. Tyndarcosa i Ikariosa (tab. 19). Wedle tej wersji Pcricrcs był wspólnym protoplastą Tyndarydów (Diosku rowie, Helena i Klytajmestra), Lcukippid (Fojbc i Hilajra), -* Pcnclopy, -* Lynkeusa i — Idasa.

Inna wersja czyni Pericresa synem Kynortasa i wobec tego wiąże go nie z Deukalionem, lecz z rodem Lake-dajmona i poprzez niego zZeusem i Tajgete (tab. 6). Ta wersja wywodzi się ze spartańskiego partykularyzmu.

Niekiedy w tych rodowodach w miejsce Perieresa pojawia się — Ojbalos (— Gorgofone - jako próba pogodzenia tych genealogii).

2. Tebańczyk. woźnica Menojkeusa. Zabił on w Onchestoskróla Minyów Klymenosa.co doprowadziło do wojny między Tebańczykamia Minyami. Wyniki tej wojny -» Herakles, mb

I. Apd. BM. 17.3:9.5; II4.3; III 10.3;4; 13.1:4; TzcL in Lyc. 284 (cyt. Hęs): Schol. in Pi. P. 4.232. IW II21.7; III 1.4; 11.11; 26.4; IV 2.2 n.: 3.7: V 17.9; VI 22. 2. 2. Apd BM II 4. 11.

PERIERGOS (fleptepyoę)-syn Triopasa i brat — Forbasa. Po śmierci Triopasa udał się ze swymi towarzyszami na wyspę Rodos, mh

D.S. V 61: Alh. VI 262 c.

PERIFAS (riEpfipaę)- imię kilku herosów, a przede wszystkim jednego z Lapitów, ożenionego z Astyagyją, z którą miał ośmioro potomstwa (tab. 23). Ten Perifas był dziadkiem Iksjona.

Imię to nosił również pradawny król Attyki, słynny ze sprawiedliwości i pobożności. Żywił on specjalny kult dla Apollona. Poddani byli mu posłuszni jak bogu i wznieśli mu świątynię pod wezwaniem Zeusa. Zeus był z tego powodu zagniewany i zamierzał początkowo uderzeniem pioruna zmienić Perifasa i jego dom w popiół. Dał się jednak ubłagać prośbom Apollona i zadowolił się złożeniem mu wizyty, a potem przemienił Perifasa w orła, a jego żonę w gatunek sokoła. Chcąc go wynagrodzić, dał mu władzę nad wszelkim ptactwem i zobowiązał go do noszenia jego berła, wiążąc go w ten sposób ze swym kultem, mb

D.S IV 69; Ov. Met VD 399 n.; Ant. Ub. 6.

PERIFETES (nepupfjrnę) -jeden z rozbójników, zabity przez -* Tezeusza. Ojcem jego był Hefajstos, a matką Antikleja. Perifetes żył w Epidauros. Miał słabe nogi i chodząc wspierał się na kulach (lub na maczudze) z brązu. Za pomocą takiej to broni zabijał podróżnych, którzy znaleźli się w jej zasięgu.' Tezeusz spotkał go w drodze powrotnej ze swęj podróży do Attyki i zabił. Zabrał i zachował następnie jego maczugę, mb

Pius- n 1.4; Apd. AM Dl 16. l;Plu. Thex 8;Ov. Met VT] 436 n.- DA IV 59; Hyg. Fab. 38.    ’