34647 skanuj0023 (171)

sprzedawcą wszystkich czasów¹.) W latach pięćdziesiątych odpowiadała temu wyszukana retoryka czasopism Luce’a, prawiących o tajemnicy wydajności i „permanentnej rewolucji”, w wyniku której amerykański system gospodarczy przyczynia się do nadchodzącej prosperity w całym świecie. Osobliwy to fakt, że „Time”, podobnie jak „ReadeLs Digest”, założone zostały w latach dwudziestych i obydwa te pisma promowały przeobrażenia wartości (pierwsze - miejskiej, drugie - małomiasteczkowej warstwy średniej) w styl życia amerykańskich warstw średnich w połowie naszego stulecia. Geniusz Henry’ego Luce’a polegał na tym, iż tradycyjne wartości amerykańskie: wiarę w Boga, pracę, sukces, potrafił - za pośrednictwem języka nadchodzącej cywilizacji miejskiej - przełożyć na wiarę w amerykańskie przeznaczenie („amerykańskie stulecie”) w skali światowej. (Socjologiczną ciekawostką jest natomiast fakt, że ten wychowany w Chinach, a nie w Stanach Zjednoczonych, Auslcinder sławił bardziej rodzime amerykańskie wartości niż tubylcy.) Luce zdołał tego dokonać, stapiając rytm nowego, ekspresyjnego dziennikarstwa, język odzwierciedlający nowe zjawiska, z tempem życia miejskiego i nowym hedonizmem. Z tego punktu widzenia nie jest przypadkiem, iż własnym pismem Luce’a, jego osobistą kreacją była „Fortune”. „Time” zawdzięczał swój rozmach koledze Luce’a z Yale, Brittonowi Haddenowi (natomiast koncepcję „Life” opracowali Daniel Longwell oraz inni redaktorzy czasopisma „Time”). Amerykański biznes był dynamicznym czynnikiem katapultującym małomiasteczkowe życie amerykańskie w obręb światowej gospodarki. A wszystko to dokonywało się w języku i pod przykrywką etyki protestanckiej. Przeobrażenie jest faktem nie podlegającym dyskusji. Jawne sprzeczności w języku i w ideologii - stały się oczywiste dopiero dziś²⁹.

Abdykacja klasy korporacyjnej

Ostateczną podstawą każdego systemu społecznego jest społeczne uznanie moralnej legitymizacji władzy. Stare uzasadnienie społeczeństwa mieszczańskiego polegało na obronie własności prywatnej, która z kolei znajdowała swe usprawiedliwienie w twierdzeniu Locke’a,,iż każdy przekształca swą pracę we własność. Jednakże dwudziestowiecznemu „nowemu kapitalizmowi” brak takiego moralnego uzasadnienia i w okresach kryzysu bądź to odwołuje się do tradycyjnych wartości, które coraz mniej odpowiadają rzeczywistości społecznej, bądź okazuje się ideologicznie bezsilny.

W tym kontekście postrzegać można słabości amerykańskiego kapitalizmu korporacyjnego, próbującego poradzić sobie z dylematami naszych czasów. Konflikty polityczne i aksjologiczne w Stanach Zjednoczonych rozpatrywać można w dwóch perspektywach. Z jednej widoczne są sprzeczności ekonomiczne i gospodarcze, przeciwstawiające farmera bankierowi, robotnika przedsiębiorcy i prowadzące do konfliktów grup interesów, szczególnie ostrych w latach trzydziestych. Z drugiej zaś perspektywy, przeciwstawiającej „tradycję” „nowoczesności”, rozpatrywać można politykę lat dwudziestych, a w pewnej mierze również i pięćdziesiątych. Odznaczała się ona prowincjonalną, małomiasteczkową tendencją protestancką, mającą na celu obronę wartości historycznych przed kosmopolitycznym liberalizmem zainteresowanym reformami i opieką społeczną. Przyczyny konfliktu leżą nie tyle w sferze gospodarczej, ile społeczno-kulturalnej. Tradycjonaliści bronią religii fundamentalistycznej, cenzury, ustaw antyaborcyjnych i anty rozwodowych. Moderniści opowiadają się za świecką racjonalnością, swobodą stosunków osobistych, tolerancją wobec dewiacji seksualnych itd. Stanowi to odzwierciedlenie konfliktów kulturowych w sferze ^{2 3 4}

113

1

Barton byt założycielem dobrze znanej agencji reklamowej BBD&O (Batten, Barton, Durstine i Osborn). Poglądy swe wyłożył w książce The Men Nobody Knows (1924), która stała się natychmiast bestsellerem. Frederick J. Hoffman lak oto pisze o tej książce: „Rzeczywisty Jezus, którego pan Barton wydobył, jak twierdzi, z biblijnego tekstu, wykazać miał swe zdolności biznesmena, wyciągając dwunastu nikomu nie znanych ludzi z ich anonimowej przeszłości i włączając ich do największej organizacji wszechczasów. Jezus znal i kierował się «wszystkimi zasadami współczesnego handlu», twierdzi Barton. Te paralele były najpotężniejszym chwytem reklamowym, jaki kiedykolwiek zastosowano. Przedstawiając Jezusa, jako założyciela nowoczesnego biznesu, Barton powoływał się na słowa: «Azali nie wiesz, że muszę troszczyć się o interes mego ojca?»” (patrz The Twenties, New York 1955, Yiking, s. 326).

2

Znakomitą analizę tego zagadnienia przedstawia I. KLristol w W hen Yirtue Loses

3

Ali Her Loveliness, w: Capitalism Today, D. Bell, I. Kristol (red.), New York 1971, Basic

4

Books.