37089 skanuj0011

312 ABSTRAKCJA

się do organizowania wystaw i wydawania publikacji poświęconych sztuce abstrakcyjnej. Czwarty numer „Abstraction-Crćation” z 1935 roku zawierał wykaz artystów należących do grupy, na liście znajdowało się 209 artystów z Paryża i 207 spoza, w tym 43 mieszkało we Francji, 33 w Ameryce, 68 w Szwajcarii, 12 w Holandii, a 51 w pozostałych krajach (Seuphor, 1964, s. 100). Z polskich artystów do grupy Abstraction-Crćation należeli: Katarzyna Kobro, Henryk Stażewski oraz Władysław Strzemiński. W 1936 roku ukazał się ostatni numer publikacji tej grupy, po czym ugrupowanie zawiesiło działalność.

Centrum sztuki abstrakcyjnej przesunęło się do Londynu i Stanów Zjednoczonych. W 1937 roku zawiązało się w Londynie Ugrupowanie Circle (Naum Gabo, Walter Gropius, Barbara Hepworth, Henry Moore, Piet Mondrian, Lśszló Moholy-Nagy, Ben Nicholson, Antoine Pevsner, Herbert Read), które przygotowało wielką retrospektywną wystawę „International Survey of Constructive Art”. W katalogu wystawy Gabo napisał, że konstruktywizm jest duchowym stanem pokolenia, ideologią wyrastającą z życia, związaną z życiem i skierowaną na przekształcanie życia; jest to idea nie ograniczająca się tylko do sztuki, lecz przenikająca najbardziej twórczy odłam współczesnej kultury. Konstruktywizm — konkludował Gabo — „jest nowy, jak nasze stulecie, a zarazem stary, jak ludzkie pragnienie tworzenia” (Osborne, 1979, s. 130). W Stanach Zjednoczonych w 1936 ręku powstało stowarzyszenie American Abstract Artists, najdłużej istniejąca tego typu organizacja’ na świecie, prowadząca nieprzerwaną działalność przez pięćdziesiąt lat. W gronie założycieli byli Josef Albers, Ilja Bolotovsky, Arshile Gorky, Ibram Lassaw. W Nowym Jorku odbyła się też wielka retrospektywna wystawa sztuki abstrakcyjnej „Cubism and Abstract Art” (Museum of Modern Art, 1936). Przy okazji tej wystawy jej organizator, Alfred H. Barr Jr., przedstawił schemat rozwojowy sztuki abstrakcyjnej, wyróżniając jej dwie główne odmiany: abstrakcję nicgcomctryczną, która wywodzi swój rodowód z ekspresjonizmu, surrealizmu i twórczości Con-stantina Brancusiego oraz abstrakcję geometryczną, której źródłem jest konstruktywizm, suprematyzm, neoplastycyzm oraz wypracowana w Bau-hausie estetyka maszyny, j

Abstrakcja niegeometryczna i geometryczna - taszyzm i sztuka minimalistyczna

Podział na abstrakcie niegeometryczna i geometryczną okazał się wy-gódnvm narzędziem Klasyfikowania sztuki abstrakcyjnej, zwłaszcza po tlru-giej wojnie. kiądy wyr:r/mV- wy<vln»linily się dwa, konkurujące zc sobą jnuW abstrakcja^ jednej strony twórczość podkreślająca ekspresywne jako- ~ Uci artystycznego medium, barwy, plamy, spontaniczny, impulsywny gest artysty, przypadek, odrzucanie form zamkniętych, dramatyzneja psyUiii/.—

_ nych stanów artysty i szulgfaie dla nich bezpośredniego, nie przetworzone--go przez rozum wyrazu, drugiej strony twórczość odwołująca się do •"porządku, intelektualnego rfrgnnij akcentująca pieCVZie. jasność, strukturalną organizację kompozycji, harmonię bezosobowych, plastycznych elemen-~ ⁵ tów odtwarzających ukryty porządek świata.

— iPTerwszy typ abstrakcji, zwanej wówczas „gorącą”, reprezentowali amerykańscy abstrakcyjni ekspresjoniści: Jackson Pollock, Willem de Kooning, Oyfford Still, Mark Rothko, Franz Kline, Robert Motherwell, William Baziotes, Adolph Gottlieb. Ważną rolę w narodzinach tego pierwszego amerykańskiego kierunku artystycznego o światowym zasięgu i oddziaływaniu odegrał Hans Hofman. Abstrakcyjny ekspresjonizm ukształtował się w latach 1946-1951, od początku lat pięćdziesiątych zaczął być intensywnie propagowany w Europie jako „nowa sztuka amerykańska”.

W Paryżu odpowiednikiem abstrakcji ekspresjonistycznej była początkowo tzw. abstrakcja liryczna, którą od 1951 roku zaczęto nazywać sztuką informel lub taszyzmem. Twórczość tę reprezentowali Nicolas de Stael, Wols (Wolfgang Schultz), Maria Helena Vieira da Silva, Henri Micheaux, Georges Mathieu, Pierre Soulages, Jean-Paul Riopelle, Jean Fautrier, Hans Hartung (Brion, 1956; Seuphor, 1964; Majewska, 1974). W latach pięćdziesiątych abstrakcja ekspresyjna występowała nie tylko w Ecole de Paris i rywalizującej z nią New York School, rozprzestrzeniła się w innych krajach i innych środowiskach artystycznych: w Niemczech (Ernst Wilhelm Nay, Willy Baumeister, Emil Schumacher, Julius Bissier, Fritz Winter), we Włoszech (Emilio Vedova, Giuseppe Ca-pogrossi, Mattia Morendi), w Hiszpanii (Antonio Saura), w Belgii (Pierre Alechinsky), w Danii (Asger Jorn), w Holandii (Karl Appel), a także w Polsce, Austrii, Szwajcarii, Jugosławii, krajach skandynawskich (Art, 1962).

W szerokim nurcie abstrakcji nicgcomctryczncj wyróżnić można kilka wariantów: abstrakcję kaligraficzną (Mark Tobey, Micheaux), malarstwo gestu (Jackson Pollock, Georges Mathieu, Franz Kline), malarstwo materii (Nicolas de Stael, Antonio Tapies, Alberto Burri, Jean Dubuffet, Jean Fautrier), abstrakcję monochromatyczną (Mark Rothko, Barnett Newman, Ad Reinhardt). Ta ostatnia zbliżała się do abstrakcji geometrycznej, „zimnej”, której bastionem stał się powołany w 1946 roku Salon des Realitćs NouvellęsJ ^Głównymi rzecznikami abstrakcji geometrycznej byli przedwojenni abstrakcjoniści: Augustę Herbin, Alberto Magnelli, Jean Dey-rolle. Występowali oni jako obrońcy abstrakcyjnej ortodoksji, odmawiając miana abstrakcji wszystkim tym pracom, w których można było odnaleźć ślady odniesień czy aluzji do otaczającej rzeczywistości; jedyną prawowitą abstrakcją była dla nich abstrakcja posługująca się formami geometrycznymi, nie mającymi odpowiedników w materialnym świecie (Brion, 1962, s. 43-44). Drugim ważnym ośrodkiem owej abstrakcji był Zurich, gdzie