nik tworzy w tych warunkach barwne pary, lo znaczy, że jest on niały termicznie i że warto prowadzić jego dalszą ocenę przydatności do mas pirotechnicznych. Jeśli natomiast barwnik topnieje na długo przed pojawieniem się barwnego dymu lub też pęcznieje I rozkłada się z wydzieleniem dymu bezbarwnego lub brudnosza-iego, to z pewnością nie nadaje się on do dymów sygnalizacyjnych.
Przy pomocy opisanej próby, jak również przez bezpośrednią ocenę w masach pirotechnicznych ustalono, że spośród szeregu barwników organicznych najbardziej stałymi są te, które mają prostą budowę.
Ponadto ustalono, że obecność w barwnikach niektórych grup może stać się przyczyną nieobecności barwnych par przy ogrzewaniu.
Spośród takich grup wymienić należy przede wszystkim:
1. Sulfonowe w rodzaju R—S03H lub R—SO^Na albo R—SO3K.
Na przykład nitroanilina (I) paruje już przy słabym nagrzewaniu i tworzy żółte pary, a sulfonitroanilina (II) nie daje barwnych IMir nawet przy silnym ogrzewaniu; długie ogrzewanie w bardzo wysokiej temperaturze prowadzi jedynie do rozkładu.
NO,
Nil,
no,
NU,
2. Grupy R—O—Me (Me-metal) — na przykład benzenoazobeta-no/tol (III) łatwo paruje w stosunkowo niewysokich temperatu-inch (250—300°C) dając pary oranżowoczerwone, a sól sodowa tego związku (IV) nie daje barwnych par nawet przy ogrzewaniu do stosunkowo wysokich temperatur.
OK O Na
3. Grupy benzydynowe N —ć >—< N : barwników
itrowych — na przykład żółty barwnik chryzamina G, w którym rnajdują się dwie grupy kwasu salicylowego sprzężone z dwukrotnie dwuazowaną benzydyną, nie daje barwnych par przy ogrzewaniu.
Również barwniki siarkowe nie dają barwnych par, a więc nie odpowiednie jako substancje dymotwórcze.
m
Natomiast jednonitroaminy (półprodukty), barwniki azowe, dwufenylometanowe, trójfenylometanowe, tiazynowe i antrachi-nonowe są często stosowane jako barwne substancje dymotwórcze.
Związki jednoni troaminowe. Przy odparowaniu najprostszych nitrozwiązków można otrzymać jedynie dymy żółte. A ponieważ wielonitrozwiązki posiadają najczęściej silne własności wybuchowe, przeto dla uzyskania dymów żółtych wykorzystuje się zwykle jedynie jednonitrozwiązki. Żółty dym dobrej jakości można otrzymać przy odparowywaniu nitroanilin i nitro-toluidyn.
Wadą tych związków jest ich znaczna lotność już w temperaturze pokojowej oraz zdolność do samozapalania przy ogrzewaniu.
Przedstawiciel tej grupy barwników, p-nitroanilina NOa-Cf H4-NH2, stanowi żółte kryształy o dobrej rozpuszczalności w wodzie, o ciężarze właściwym 1,42 G/cnrP, temperaturze topnienia 147' C; paranitroanilina sublimuje intensywnie już w temperaturze 200 C; w temperaturze 420 C sama zapala się.
Barwniki azowe wykorzystuje się dotąd jedynie do otrzymywania dymów żółtych i czerwonych. Najczęściej stosuje się prosto związki stałe termicznie zawierające jedną jedynie grupę azową.'
Przy sprzęganiu dwuazowanej aniliny z pochodnymi benzenu (aniliną, fenylodwuaminami, kwasem salicylowym) uzyskuje się barwniki wyłącznie żółte lub brązowe. Spośród nich do uzyskania żółtego dymu może być użyty aminoazobenzen i inne.
Aminoazobenzen < -n n-1^ V-nii. stanowi niemal nierozpuszczalne w wodzie żółte kryształy lub brązowy proszek o temperaturze topnienia wynoszącej 127°C.
Brązowy dym można uzyskać przez odparowanie chryzoidyny (zasady lub chlorowodorku):
Chryzoidyna — zasada — ma temperaturę topnienia 117 C, ciężar właściwy około 1,4 G/cm3; w wodzie jest nierozpuszczalna: sól kwasu solnego rozpuszcza się w wodzie, daje brązowe kryształy o żółtym połysku.
Przy sprzęganiu dwuazowanej aniliny lub naflyloaminy z pochodnymi naftalenu (z a i //-naftolem lub naftyloaminami) otrzymuje się barwniki czerwone, oranżowe lub bordo. Wiele z nich może być wykorzystanych do uzyskiwania barwnych dymów.
Jedną z ważnych zalet tych barwników jest łatwość ich wyrobu,