39821 skanowanie0028 (41)

tości ujemnej. 'Wartość wiec zależy nie od samych uczuć przykrych lub przyjemnych złączonych z istnieniem lub nieistnieniem przedmiotu, alej od „względnego nrz.vxxxsin szczęścia”.

Może zajść inny wypadek, fe/iinw^r.ia wartościsą zależne nie od samych sądów egzystencjalnych ale/od żywości i wyrazistości przedstawień (Lebhaftigkeit, AnschauItcKkeit), któresą podstawą dla sądu egzyśtehcjalnego. Funkcja tego sądu nie polega na _tym₁_że wzbudza on przeżycia wartości; alę że podwyższa lub obniża żywość jjyyrazistość.przedfttamtfiń a z ich zmianami zmienia sięteż przeżycie jwartości.

Wreszcie może zajść przypadek, że samjwzględny przyrost szczęścia nie jest jeszcze podstawą ^iCwar^ości^Jęst on ... dopiero warunkiem powstawania stanów chcenia, pożądania, życzeń, pragnień, które określają*wartoś^przeSnuoSir

Analiza ta wskazuje, że proces psychiczny wąiiościoaania-jcsi:. bar-(^iejzłożonynTiżn^rprzy j mował Meinong/Większe skomplikowanie go j^^eraz^burdzieTzależne odlJpdsobu przedstawiania sobie przedmiotu oceniania niż od sądu egzystencjalnego oraz od pożądań i procesów chcenia, niż od uczuć. Rezultatem tej komplikacji jest to, że wartość może być bardżTe7~TuF rniii^pimrrcmh^u różnycHT ^ osóBT5"riHWeL u Lepśamej osoby. Większą zmienność bowiem warun-lmje~~większa ilość" rućhomycłnelementów mających znaczenie dla oceny. Ta ich ruchomość podlega zmienności dyspozycji np. zależnie od rozwoju psychicznego, przyzwyczajeń, wmawiania w siebie itp.

Względność wartości w ujęciu teorii psychologicznej niepokoiła pedagogikę kultury. Wszakże przyjęcie tej względności usuwa obiektywną podstawę, na której można by opierać wspólne cele wychowania i poprzez pozornie obiektywne dobra kultury wprowadza znów indywidualizm pedagogiczny. Dla pedagogiki kultury były pożądane I -.rączej j^artosck obiektywne, stałej bezwzględne, ponadj ednostkowę i ponadindywidualne^Ale przyjęcie istruen^jakjghTwartości wymaga uzasadnienia ich obiektywności. Zwróćmy uwagę ąa dwa typy tar-krego uzasadme^    uzasadnienie metafizyczne, drugi

tjTjraczej ontologigjgrrerr------i-------------

* Metafizyczne ^teorie obiektywnych wartości wywodzą je z woli istoty nadprzyrodzonej, np. bóstwa, które w pewien sposób 6l<ażuj'e"ją~ltidziom. Lub też wyprowadzają je z pojęć i tez filozoficznych drogą rozumową. Pierwszy Z tych sposobów występuje prawie

we wszystkich religiach, drugi może być stosowany w odniesieniu do niektórych filozoficznych systemów zwłaszcza idealistycznych.

Tak np. można przyjąć, że pojęcie obiektywnej wartości zawiera., się w idealistycznej filozofii Platona. Świat rzeczywisty stanowią tutaj idee, tj. idealne przedmioty pojęć ogólnych. Świat doświadczalny przez nas poznawany jest jedynie niedokładnym odbiciem świata idei. Idee stanowiące świat metafizyczny stanowią pewną hierarchię, w której najwyższą jest idea dobra. Świat doświadczalny posiada również odbicie tej idei występującej w różnych przedmiotach w różnym stopniu. Im wyraźniej i pełniej występuje ta idea w jakimś przedmiocie np. w czynach człowieka, tym wyższą posiada on wartość. Wtenczas wartość zawierając się w przedmiocie jest obiektywna jako pewien ślad czy odbicie obiektywnej, zasadniczej idei dobra.

Odmienną teorię wartości znajdujemy u H. Rickerta¹. Teorię tę zbliżoną do pojmowania wartości przez E. Sprangera można określić jakctjąntologiczną. Fi 1 ozofia obejmując świat jako całość rzeczywistości znajduje w nim odmiany bytu, a zwłaszcza świat reah jiy^obejmujący wszystkie przedmioty fizyćzńeipsycliiczne i świat wartości wraz ze złączonymi z nimi powinnościami. Świat, realny poznajemy jako istniejący przy pomocy naszego doświadczenia zewnętrznego i wewnętrznego i w pożnaruiTTym wyjaśniamy go przy pomocy związków i praw przyczynowych.

\§wiat_ wartości nie jest realny w tym samym znaczeniu * co świat pierwszy, a wartości nieTńają bytuTv ten sam sposób jak przedmioty realne. .Poznajenwj.ro też nie za pomocą doświadczenia zmysłowego przez spostrzeganie, bo poznanie toTrie'Tfolegrina ^'wv-jaśnianiu” go przy pomocy związków przyczynowych, ale na „rozu-nueniu” znaczenia, sensu^- wartości.    —*

"TPrzedmioty realne istnieją (existieren), a wartości mają znacze-nie_Ł sens (,gelten). Przedmioty realne mają w sóbie^zakotwiczone’’ Wartości7~ktore w nich „tkwią” i nadają im „znaczenie”, „sens”.

/ Dzięki posiadaniu wartości przedmioty realne stają się dobrami kultury Jeżeli zaś pojmujemy je jako istniejące oddzielnie od wartości w nich zawartych, to są one przedmiotami natury a nie dobrami kul-

. ¹ Heinrich Rickert (1863,—1936): Der Gegenstand der Erkenntniss, 1928; Die Philosophie des Lebem, 1920; Grundprobleme der Philosophie, 1934.

199