39910 S5008482

106

Y

tu można wydzielić 6 zasadniczych typów ¹⁴⁴. Typ IIA obejmuje okazy długich grotów (46 - 53 cm) z Lipnicy, Padea, Plevenu (ryc. 8/5), Tfirnaka i Zahari-Stojanova, które charakteryzują się niezbyt długą tulejką, liściem w części przedniej graniastym i bardzo wąskim, a w części tylnej poszerzonym. Wszystkie te nader swoiście uformowane okazy są dobrze datowane na późny okres lateński^,4ł, jedynie grot z Lipnicy należy do wcześniejszej fazy okresu lateńskiego. Do omawianego typu trzeba też zaliczyć 1 z grotów z Kapinova (typ IIB), którego liść jest na całej długości bardzo wąski i posiada czworograniasty przekrój.

Rzadką odmianę (typ III) grotów z szerokim liściem, charakterystyczną dla środkowego okresu lateńskiego, reprezentują okazy z Kamburova (ryc. 8/15), Lesićeri, Padea i Virtopu (dług. 33 - 47 cm), różniące się wzajemnie proporcjami, ponadto grot z Vfrtopu posiada ostre żeberko, a 2 pierwsze — spłaszczone żeberko. Groty z Padea i Kamburova pochodzą z późnego okresu lateńskiego.

Dalszy typ (TV) charakteryzuje się _# wąskim, deltoidalnym liściem, posiadającym największą szerokość w części dolnej. Należą tu okazy różnej długości (32 - 58 cm) z Bajlova, Borovanu-Ezera. Cetate (ryc. 11/2), Golenti-Maglavitu, Panagjurskich Kolonii, Popicy, Suharu i Tarnavy-Mitkov Vrahu. Większość z nich posiada stosunkowo długą tulejkę, występuje ostre żeberko (Golenfi-Maglayit), przekrój daszkowaty (Bajlovo, Tfimava) lub bardzo szerokie spłaszczone żeberko (drugi okaz z Tar-navy — kurhan 1 i Popica). Grot z Cetate (ryc. 11/2) o przekroju dasz-kowatym posiada 2 strudziny. Spośród okazów tej grupy wczesną, środ-kowolateńską metrykę posiada okaz z kurhanu I w Tamavie, późnolateń-aką zaś egzemplarz z Borovanu.

O wiele liczniejszą grupę tworzą wąskie groty w kształcie wierzbowego liścia (typ V). Należy tu większość okazów pochodzących z terenu Oltenii (ćalaraęi — 3 egzemplarze, Cetate, Corlate, Comeęti, Gruia, Hi-nova — ryc. 11/4, Orodelu — ryc. 7/11, Padea, Plosca, Ras tu — 2 egzemplarze, ęięeęti de Jos — 2, Urdinita, Viaęu) i spora seria bułgarskich (Bo-rovan — 2 egzemplarze — ryc. 11/6, Dóbrolak, Kojnare — 3, Makocevo, Malak VSrśec, Prisovo, T5mava kurhan 2, okolica Veliko Tamova). Okazy tego typu bardzo różnią się wielkością (20 - 61 cm), a także przekrojem liścia, występują licznie egzemplarze o przekroju soczewkowatym

^lu Zasady typologii grotów zastosowane przez J. Todorovića (1964, passim) oparte zostały na niewłaściwym kryterium głównym (przekrój liścia). Inne podziały są albo zbyt ogólne, albo też zostały wypracowane na podstawie zbioru o odmiennych cechach, stąd niezbędne było dokonanie nowej systematyki.

Najbliższą terenowo analogię znam z Aka w zachodnich Węgrzech z zespołu środkowolateńskiego (I. Hunyady 1942, tabi. XV 2).

lub daszkowatym (np. Cetate, Comeęti — ryc. 7/14, Orodelu — ryc. 7/11, ęięeęti de Jos, Kojnare), lecz także z ostrym żeberkiem (Corlate, Padea, Plosca, T&mava, Dobrol&k). Swoiście uformowany jest grot z Hinovej (ryc. 11/4) z 2 żłobkami i szerokim zgrubieniem w części środkowej liś-cia. Groty tej grupy posiadają stosunkowo długie lub nawet bardzo długie tuleje (np. Padea), choć oczywiście zdarzają się wyjątki (Makocevo).

Najliczniejszą grupę (typ VI) tworzą groty z liściem nieco szerszym kształtu laurowatego (Altimir i Altimir-Dr&ndarska Kośara, Bukjovci — 3 egzemplarze, Carevec, Corlate, Comakovci — 3 egzemplarze, Dolec — ryc. 11/5, Galatin — ryc. 8/12, Grula, Kapinovo, Komarevo kurhan 1, Kriva Bara, Makocevo, Padea — 6 egzemplarzy, Pavolće, Pleven — ryc. 8/4, Raźnicu, Tarnava — kurhan 1, okolica Veliko Tftrnovo, Vinograd — ryc. 8/20, 21, Virtopu, Vraca). Wśród nich obok egzemplarzy długich (do cd 54 cm) występują też krótsze (ca 25 cm). Można również wyróżnić okazy smukłe, a obok nich szersze (T&mava), egzemplarze z długą, lecz także z krótką tulejką, z ostrym i ze spłaszczonym żeberkiem oraz o przekroju daszkowatym i soczewkowa tym. Nader charakterystyczny jest 1 z grotów z Padea z graniastą tulejką.

Groty w kształcie wierzbowego liścia (typ V) są charakterystyczne zwłaszcza dla późnego okresu lateńskiego^u§. Taką klasyfikację chronologiczną potwierdzają też niektóre zespoły z naszego obszaru, np. z Cor-neęti, Padea, Ę>ięeęti de Jos, Boravanu, Malak Varśees, Prisova, Urdinty. Groty typu VI różnych odmian reprezentują w zasadzie starszą miejscową tradycję¹⁴⁷, choć niektóre okazy można również bezspornie odnosić do późnego okresu lateńskiego (np. Padea — m. in. zdobiony grot z graniastą tulejką ¹⁴⁸, Bukjovci-Tatarlaka, Pleven, Vinograd), czy też do środkowego okresu lateńskiego (Tamava kurhan 1), a zwłaszcza jego póź-

^M> Por. np. J. Filip 1956, s. 165 n.; J. Meduna 1961a, tabl. 32/1-2; tenże 1970a, tabl. 15/1, 15; J. Todorovfć 1964; J. Koitrzewiki 1919, s. 110 a Generalnie rzecz biorąc nasz typ V odpowiada grupie III J. Kostrzew-ekiego, typ VI — grupie II, typ III — grupie I, typ IV — odmianie ryc. 108, nasz typ II nie posiada zaś odpowiedników w schemacie klasyfikacyjnym J. Kostrzew-skiego. Na późną metrykę okazów naszego typu V wskazuje też fakt, że groty tego typu znane są licznie z zespołów należących już do wczesnej fazy I w. n.e.. np. w Brezovie (I. Botułarova 1950, ryc. 16) i w Merićleri (D. Alad2ov 1965, ryc. 25/5).

¹⁴⁷ Por. np. M. Cićikova 1969a, ryc. 18, s. 64; A. Vulpe 1967, tabl. XX; D. Bereł u 1939, tabl. XXXVIII 1-5. 9, 10, XLII 1-3; O. Be rei u, E. Comęa, 1956, ryc. 149/1-5. W przytoczonych tu przykładowo seriach grotów z późnego okresu halsztackiego wystąpiły też jednak okazy zbliżone do naszego typu V.

>«* Por. np. J. Kostrzew/ bliższą terenowo analogię st J. Todorovi ć (1964, s. 199) dat