40294 skanuj0062

wielu autorów mianem poradnictwa określa działanie praktyczne, które powinno czerpaó wiedzę z teorii czyli poradoznawstwa.

Jak podkreśla Józef Półturzycki, istnieje duże zapotrzebowanie na poradnictwo wśród ludzi dorosłych. „Działalność kulturowa, życie społeczne, uwikłania międzyludzkie i problemy zawodowe wywołują wiele trudności i niejasności, których samodzielnie nie można rozwiązać i wyjaśnić.”^{1 2} W tym celu rozwinęło się poradnictwo, które stanowi ważną i potrzebną dziedzinę edukacji dorosłych. Uczeń dorosły zwraca się po poradę do swojego nauczyciela, co często jest związane z kłopotami dydaktycznymi. Ten typ poradnictwa J. Półturzycki nazywa poradnictwem oświatowym.

Autor wyróżnia w poradnictwie oświatowym trzy rodzaje działań: informację, orientację i doradztwo.

Informacja polega na „dostarczaniu niezbędnych wiadomości o formach edukacji dorosłych, programach, specjalnościach, typach zadań do wykonania, zasadach przyjęć i promocji,’’ wartości dyplomów, jakie zapewnia wybrany program kształcenia.” Informacje takie mogą być przekazywane przez pracowników oświatowych lub wydane w formie informatorów, folderów itp.

Orientacja polega na „udzielaniu pomocy w realizacji wybranego programu. Wskazówki metodyczne, dodatkowe wyjaśnienia, konsultacje i przykładowe opisy zajęć służą lepszemu zrozumieniu istoty wybranego kierunku i właściwej adaptacji do jego wymagań programowych oraz form realizacji procesu dydaktycznego.[...] Zachęcanie do nauki i samodzielnej aktywności poznawczej, umacnianie motywacji, ukazywanie wartościowych celów i przyszłych możliwości spożytkowania zdobywanej wiedzy, to także zadania zakresu orientacji.”

Doradztwo to „forma pomocy w podejmowaniu decyzji lub rozstrzygąniu problemów, jakich dorosły sam nie umie skutecznie rozwiązać. Wybór działania, kierunku dalszej nauki, tematu samodzielnych opracowań lub rozwiązań empirycznych to podstawowe zadania doradztwa.’ Może ono występować również jako doradztwo zawodowe czy metodyczne.

W poradoznawstwie obok poradnictwa oświatowego ważnym obszarem jest poradnictwo wychowawcze. Alicja Kargulowa definiuje poradnictwo wychowawcze jako: 1) teorię zajmującą się analizą, opisem i interpretacją zjawisk poradniczych związanych z wychowaniem oraz 2) system działań optymalizujących proces wychowania.³

2. Poradnictwo dyrektywne, liberalne i dialogowe

Nauczyciel, zarówno w sytuacji nauczania, jak i doradzania, potrzebuje wiodącej teorii, która pomogłaby mu zrozumieć radzącego się, która dostarczy mu określonych reguł i wskazówek do działania w sferze poradnictwa, nawet gdy nie zawsze mogą one być zastosowane. Przyjmowana przez nauczyciela-doradcę teoria psychologiczna w określony sposób wyjaśnia zachowanie człowieka, pozwala mu przewidywać jego reakcje. Dana koncepcja wyznacza również postępowanie doradcy, determinuje sposób udzielania porad. Każdy nauczyciel powinien w oparciu o wybrane teorie rozwinąć swój własny styl doradzania.⁷ Jeśli będzie postrzegać radzącego się jako istotę słabą, bezbronną, wymagającą pomocy wówczas roztoczy nad nim opiekę, traktując go jako osobę niesamodzielną, którą należy pokierować i kontrolować. Gdy natomiast przyjmie stanowisko skupiające się na mocnych stronach człowieka doradca będzie raczej osobą towarzyszącą, partnerem, przyjacielem. Zatem przyjęcie określonej koncepcji psychologicznej człowieka wiąże się z kształtowaniem zupełnie odmiennych stylów doradzania, innych modeli działania doradców i radzących się.

W oparciu o psychologiczne koncepcje osobowości (behawiorystyczną, poznawczą, humanistyczną) i wychodząc od teoretycznych typów poradnictwa A. Kargulowej (poradnictwo dyrektywne, dialogowe, liberalne) Bożena Wojtasik określiła pięć modeli działalności doradcy: eksperta, informatora, konsultanta, opiekuna spolegliwego i leseferystę. Układają się one na osi kontinuum, od skrajnie dyrektywnego (ekspert) do skrajnie liberalnego (leseferysta) - schemat 7.

Schemat 7. Modele działalności doradcy zawodu

Behawioralna koncepcja człowieka — I poradnictwo dyrektywna

Poznawcza koncepcja człowieka - poradnictwo dialogowe

Psychodynamicznb\ i humanistyczna koncepcja człowieka -poradnictwo liberalne

Ekspert

Wybór zawodu -jednorazowy akt stanowisko', diagnostyczno-

Informator

Konsultant

Wybór zawodu-r proces spocyóczny dla tary jj rozwo/owoj człowieka stanowisko

dtognostyczno-wychowawczo

Spolegliwy

opiekun

Wybór zawodu-

piocastnm/tfv | Leseferysta

dkiłszy okras łyda

■Janowsko wychowawcze

Źródło: B. Wojtasik, Doradca zawodu. Studium teoretyczne z zakresu poradoznawstwa, Wrocław 1993, s. 57.

⁷    R. Kwaśnica, O pomaganiu nauczycielowi — alternatywa komunikacyjna, Wrocław 1994, s. 21.

⁸    B. Wojtasik, Doradca zawodu. Studium teoretyczne z zakresu poradoznawstwa, Wrocław 1993.

149

1

   J. Półturzycki, Dydaktyka dorosłych, Warszawa 1991, s. 309.

2

   Ibidem, s. 311.

3

   A. Kargulowa, op. cit., s. 18.