40312 pic 11 06 012024

WILLIAM O. HENDRICKS _metooolocia struktura^ akauzt narracji

WILLIAM O. HENDRICKS _metooolocia struktura^ akauzt narracji

" Alternatywną propozycją byłoby sprowadzenie wszystkich zdań do ich ^ a wtedy przy wydobywaniu stwierdzeń odnoszących się do działań nie miel^

^{Z Żadnymi} wyjątkami. Jednakże dla celów praktycznych jd*

’P°^nadto konsekwetne sprowadzenie do formy jądrowej nie &■ pomaga w późniejszych etapach analizy

“W Faulkner, Róża dla Emilii. Przełożył J Zakrzewski. W: W-F^a“ ¹ kner, Opowiadania, t 1 wvH o    ^y z.aKrzews k-i.

. , . .    , .    ’ ^Ł- ^L< wyu. 2. Warszawa 1967 s 116_117: dalsze o^ui

w tekście do tego wydania.    ’

W związku z tym fragmentem Róży dla Emilii i jego częściową normalizacją nasuwają się m. in. następujące uwagi. Nie zawsze da się wyraźnie oddzielić stwierdzenia dotyczące działań od materiału opisowego — konieczne mogą się okazać nieznaczne przeformułowania zdań, jeśli mają być one dobrze zbudowane. Po drugie, pewien szczególny problem powstaje przy stwierdzeniach opisowych występujących jako dopełnienia takich czasowników jak „wierzyć”, „myśleć”, „widzieć” itd., np. „Zauważyli wtedy, że skóra obić jest popękana”. Stwierdzenie opisowe „Skóra obić jest popękana” jest tu dopełnieniem, w formie zdania podrzędnego, czasownika „zauważać”, lecz zdania o ogólnej formie „NP₁ zauważać NP₂” byłyby, zgodnie z naszymi kryteriami, zaklasyfikowane jako stwierdzenia dotyczące działania. W przytoczonym tu przykładzie sprawę dodatkowo komplikuje współwystępowanie ze zdaniem „[Murzyn] uchylił jedną z okiennic”; jest to działanie, ale mające jedynie umożliwić zauważenie pewnego szczegółu opisowego. Ponadto rozważmy takie zdanie składowe jak „podniosły się z foteli delikatne obłoczki kurzu”: w myśl proponowanych tu kryteriów jest to również stwierdzenie odnoszące się do działania, intuicyjnie jednak można je uznać za opisowe. (Warto tu odnotować, że podmiot w tym przykładzie jest nieożywiony; wartość

opisowa takich konstrukcji zostanie omówiona niżej).

Przedstawienie powyższych problemów nie miało bynajmniej na celufj*

wykazania, iż rozróżnienie między stwierdzeniami opisowymi a stwieRŁ' dzeniami dotyczącymi działania jest bezwartościowe. Widzimy wpraw^ dzie, że oddzielenie opisu od narracji jest sprawą bardziej złożoną, niż by to sugerowały owe typy i ich charakterystyka gramatyczna, ale trzeba podkreślić, że podział taki nie traci swej przydatności we wstępnej analizie i że podana wyżej „znormalizowana” wersja ustępu z opowiadania Faulknera jest rezultatem pewnego skondensowania kilku różnych etapów normalizacji.

Następna po wydobyciu stwierdzeń dotyczących działań faza normalizowania ma na celu takie przekształcenie owych stwierdzeń, teraz jedynych składników tekstu, by były one możliwie najpodobniejsze do siebie pod względem formy gramatycznej. Ważnym czynnikiem w tej operacji jest rozbicie złożonych stwierdzeń odnoszących się do działań tj. tych, w których występują zanurzone stwierdzenia dotyczące działań na prostsze. Wykorzystujemy tu pracę Harrisa traktującą o analizie transformacyjnej ³¹, jego podejście ma bowiem dla naszych celów tę zaletę, iż relacje transformacyjne istnieją tu między aktualnymi zdaniami, a nie — jak w ujęciu Chomsky’ego — służą jedynie rzutowaniu struktur głębokich (hipotetycznych) na struktury powierzchniowe. Konsekwentne sprowadzanie do zdań jądrowych nie jest dla nas warunkiem koniecz-

^T ‘-"i! i Stic Structuri

dząc do domu” mówi o pewnym „działaniu”, elemencie ciąg składających się na fabułę. W kategoriach transformacyjnych natoc jest tu zanurzone zdanie proste „Jan wszedł do domu”, które zostair zaklasyfikowane jako stwierdzenie odnoszące się do działania. Nie m zatem konsekwentnie trzymać się analizy składnikowej Harrisa w J warnu z tekstu materiału opisowego. Wystarczy jednak traktować jab przydawki te tylko segmenty zdania, które są w gruncie rzeczy zanurz-nymi stwierdzeniami opisowymi²⁹.

Aczkolwiek wydzielanie stwierdzeń odnoszących się do działań (er ez, inaczej, usuwanie stwierdzeń opisowych) jest może najbardziej obiek-ywną z różnych operacji analitycznych, nie jest to bynajmniej zadać ^ające się przeprowadzić w sposób całkowicie mechaniczny; nie możti wykluczyć podejmowania pewnych decyzji ad hoc. Wskażmy choćby po leżnie na kilka tylko problemów, analizując następujący wyjąte z opowiadania Faulknera Róża dla Emilii;

^MUrZ?'^{n wpuścil} Przybyłych do zimnego mrocznego hallu, z której: i:    ivr ^S1<’ ^{SC 10dy} i^eszcze głębszym cieniom. Pachniało kurzem i stęct-

a nnsto^Urzyn P°P^r°wadził ich do salonu pełnego ciężkich krytych skórą mebl Donplcan^^nie    ‘*^{edną z} okiennic. Zauważyli wtedy, że skóra obić jest

w waska ³ gdy USie^^lli’ P°^dn>osły się z foteli delikatne obłoczki kurzu, wpadi? nvch CTtai ^SrnU®^£' ^sł°ńca i zawirowały w niej leniwie. Na sczerniałych złoco-_w„. , ^Uga? ^przed kominkiem stał ołówkowy szkic głowy ojca panny EmiŁ

raiaca cJ’ if u ^Weszła ~ Przysadzista kobieta w czarnej sukni, podpie-łańcuszek i ⁶ .³ⁿ°^{Wą laską} o sczerniałej złotej gałce. Z szyi zwisał jej zlot dlatego to r • ^W ,^fałdach P°^d Paskiem. Budowy była właściwie drobnej sowało do' ranp!    • ^kob‘^{ety na}zwano by krągłymi kształtami, u niej awar-

nurzone w stofarp/ ^ ^Sprawiała wrażenie spuchniętej, jak ciało długo za-bione w tłustych f_aw° u*’ * ^{twarzy biła} niezdrowa bladość, a oczy W goście wyłuszczali ^ ^przyP^ominały dwa węgielki wciśnięte w ciasto- Go: twarzy na drugą ^swego przybycia, oczy te przeskakiwały szybko z jedno)

Nie poprosiła ich, by usiedli...*"

rycznych) ustęp ten miałby fo!mę^l^tępującą^^1611111 element°^W ^

salonu. Delegacia .L^,¹⁶⁸³^ ^{do hallu}- Murzyn poprowadził delegacje “•

się laską. Gdy delponr.- ^& elegac-)^a wstała, gdy weszła Emilia, podpie®¹'

skakiwały z jednei tmJ³ Wy uszczala cel swego przybycia, oczy Emilii p# jednej twarzy na drugą. _Emii_{ia nie poprosila dele}gacji, by usiadła-

«J t

„ „    Transformation in Linguistic Structure.

^S1 Z. S. Harris, Co-occurrence and iransi"

.Language” 33 (1957), s. 283—340.