42393 P1010159 (3)

zaleca się go do odnowień i przebudowy w lasach wspomnianych terenów (tab. 10).

Zamieranie

Objawy obumierania buka nie są tak jasne jak u drzew iglastych. Symptomy choroby powodowane przez czynniki abiotyczne obejmują: przedwczesne zrzucanie jeszcze zielonych liści, przerzedzanie korony; a także tworzenie pęknięć i guzów na korze, deformację pędów, obumieranie gałęzi i zmniejszanie przyrostu drzewa (Laskowski 1989, Oszako 1989). Brak jest obecnie bezpośrednich dowodów istnienia związku między uszkodzeniami abiotycznymi a biotycznym, jednak uzasadniony zdaje się być pogląd, że redukcja aparatu asymilacyjnego wpływa negatywnie na stan fizjologiczny drzew i może być czynnikiem predy-spozycyjnym w „nowej chorobie buków”. Anomalie zniekształceń morfologicznych koron przypisuje się zakłóceniom w gospodarce hormonalnej drzew, spowodowanych niekorzystnymi zmianami środowiska w wyniku wzrostu poziomu imisji (Laskowski 1989).

W Polsce zjawisko osłabienia żywotności buków dotknęło w latach 1983-1984 północno-zachodnią część Polski (RDLP Szczecinek) i rejon południowy (RDLP Krosno). Obecnie choroba ta występuje na drzewach w różnym wieku, ale najczęściej powyżej 60-letnich, przeważnie w drzewostanach jednogatun-kowych, rzadziej w mieszanych, liczniej na dobrze rosnących drzewach (Oszako 1989).

3.Wzrost i produkcyjność

Buk jest gatunkiem stosunkowo wolno rosnącym. W wieku 5 lat osiąga wysokość 40 cm (Dengler 1944, Pogrebnjak 1968), a po 11 latach życia dorasta do 185 cm (Buhler 1918). W okresie młodocianym buk rośnie szybciej niż świerk i jodła, ale wolniej niż dąb. Kulminacja bieżącego przyrostu wysokości na siedlisku I bonitacji (według Schwappacha) następuje w wieku 30^35 lat.

W górskich lasach o charakterze pierwotnym buk dożywa bardzo sędziwego wieku (Słowacja — 200-220 (250) lat, Słowenia 350—518 lat), osiąga znaczne rozmiary: 40-43 (45) m wysokości, 100-150 cm pierśnicy i 20-30 m³ miąższości pnia. Zasobność takich lasów dochodzi do 700-900 m³/ha (Mayer 1977, Korpel 1978).

Możliwości produkcyjne charakteryzuje poniższe zestawienie (według Schwappacha — słabsze zabiegi) (Szymkiewicz 1971):

Wiek	Boni tacja	Wysokość	Pierśnica	Liczba drzew w drzewostanie głównym	Miąższość grubizny drzewo stanu głównego	Sumaryczna produkcja grubizny i drobnicy
(lata)		(m)	(cm)	(szt./ha)	(m^3/ha)	(m^3/ha)
100	I	32,0	33,7	365	516	928
	V	14,9	15,8	1240	171	322
120	1	35,4	40,1	260	582	1096
	V	17,3	19,9	790	208	419

Szybkość wzrostu buka zależy od pochodzeń. Rzeźnik (1976) badał na 6 powierzchniach na terenie Polski wzrost młodych buków wyhodowanych z nasion 7 polskich proweniencji. Okazało się, że najwolniejszy wzrost na wysokość i grubość cechował buki z Karpat (Rytro, Brzegi Dolne). Najszybszy wzrost wykazywały natomiast buki z niżu (Klimontów, Wierzchowo). Wyniki te wskazują zatem na występowanie w Polsce co najmniej dwóch ekotypów tego gatunku — buka nizinnego i górskiego.

4. Odnawianie

Buk odnawia się bardzo dobrze przez samosiew górny. W uzyskaniu odnowienia naturalnego największą przydatność wykazuje opracowana w jednogatun-kowych buczynach przez Hartiga i Heyera rębnia częściowa wielkopowierzch-niowa.

Odnawianie buka rębnią częściową wielkopo-wierzchniową

Oelkers (1930-1937) po analizie 21 metod (rębni) stosowanych w drzewostanach bukowych doszedł do wniosku, że rębnia częściowa wielkopowierzch-niowa okazała się jedyną odpowiednią dla buka. Obecnie w buczynach rębnia ta stosowana jest w czterech etapach, a tylko w systematycznie pielęgnowanych drzewostanach nie zachodzi potrzeba wykonywania cięć przygotowawczych.

Cięcia przygotowawcze prowadzone są w kilku nawrotach w okresie trwającym 6-10 lat. Nadmiernie zwarte buczyny wykazują tendencję do gromadzenia się grubej warstwy nie rozłożonych liści, przeszkadzających często w osiągnięciu gleby mineralnej przez korzonki siewek. Najbardziej korzystne warunki do powstawania i przeżywania siewek istnieją przy ściółce nie przekraczającej 3-6 cm grubości. Zbita warstwa o grubości 7 cm utrudnia rozwój siewek (Wałecki 1983). Dlatego cięcia przygotowawcze muszą spowodować mineralizację opadu organicznego, co ujawnia się m.in. pojawieniem roślin dna lasu. Za dobry wskaż-