42980 IMG86 (3)

Zc względu na zazwyczaj wyższą reputację czasopism komercyjnych (chociaż by_w wyjątki od lej reguły), redakcjom łych czasopism łatwiej jest stworzyć grupę komp_c( ^ nych recenzentów. Decyzje podejmowane przez uczonych w zakresie współpracy j .'iloną redakcją, poza reputacją czasopisma, uzależnione są od wielu innych czynny/^4, na przykład aktyw ności uczonego w innych rolach, w tym jako autora; jeżeli uczony _t. publikuje w czasopismach Open Access, to zapewne lalwicj również przystanie na r_Cc ^1,11 zowamc arty kułów w takim czasopiśmie.

W efekcie cyfryzacji procesu publikowania naukowego zmianie ulega także rola r ccnzenla. Tradycyjne recenzowanie nie wytrzymuje próby czasu, uczeni jako rcccnzc_n • są krytykowani m.in. za tworzenie „klik", utrudniających rozwój nowych idei [Poy^ 2008bj. Prowadzone są prace i eksperymenty zmieniające rolę recenzenta. TradyeyjjJ recenzje uzupełniane są. a nawet zastępowane, fzw recenzowaniem otwartym, a wj_c komentowaniem na bieżąco nowych publikacji, jednak już po ich opublikowaniu, sposób w publikowaniu naukowym wykorzystywane są zasady funkcjonujące w \v_c(,- I społecznościowym, w tym tzw. inteligencja zbiorowa, chociaż „zbiór" osób uczestnicy, cych w takim recenzowaniu musi być oczywiście bardzo ograniczony, do grona osób jJ. interesowanych danym zagadnieniem naukowym.

Powstanie globalnej biblioteki cyfrowej wywołuje wiele dyskusji dotyczących p_r/y. I szlości zawodu bibliotekarza'’ oraz pracownika informacji, w tym potrzeby uzyskiw_a. j nia przez nich nowych umiejętności [Isfandyari-Moghaddam, Bayat 2008, s. 852; % j hotko 2006a; Pindlowa 2000] i cech [Zliou 2005, s, 437]. Nie może to być przy ty_m I wysiłek jednorazowy, niezbędny jest ciągły rozwój zawodowy, gdyż zmiany w komunika. ) cji naukowej i jej technologiach stale postępują. Zmiany te, związane głównie z rozwojem | technologii informacyjnej (ICT), traktowane bywają przez bibliotekarzy ambiwalentnie« z jednej strony obawiamy się, że użytkownicy mogą odwrócić się od bibliotek nauko. I wych z ich tradycyjnymi zasobami, opisywanymi w OPAC, uważając, że to, czego nie ma I w Internecie (czyli nie da się wyszukać w Google) nie jest warte zachodu, a z drugiej strony zauważamy niepowtarzalne szanse związane z Webem, takie jak możliwość szerokiej prezentacji swojej oferty usług, a także prowadzenie działalności wydawniczej w formie tworzenia bibliotek cyfrowych. Paradoksalne jest to, że wraz ze wzrostem liczby danych, ! udostępnianych przez biblioteki, a „widzianych" przez wyszukiwarki internetowe, wzra. sta efektywność tych ostatnich jako narzędzia wyszukiwawczego, a w związku z tym stają się one coraz większym zagrożeniem dla tradycyjnych usług bibliotecznych, realizowanych głównie poprzez OPAC (Pearce, Gatenby 2005]. Nie musi to jednak oznaczać końca usług informacyjnych biblioteki. Jak piszą autorzy raportu dotyczącego pokolenia Google, umiejętności korzystania z technologii informacyjnych nie muszą iść w parze z kompetencjami informacyjnymi [Centre for Information Behaviour and the Evaluation of Research 2008, s. 20]. Coraz większa liczba dostępnych materiałów w Sieci powoduje więc coraz większe zapotrzebowanie na mediacyjne usługi specjalistów w zakresie działalności informacyjnej [Gołka 2008, s. 156; Williams, Rowlands, Fieldhouse 2008, s. 166]. Na ogól wszyscy zgadzają się, że rola bibliotekarza ulega zmianie⁷. Wynika to z nowych potrzeb społeczeństwa sieciowego, przejawiających się takimi zjawiskami, jak szybki rozwój rynku informacji i usług w zakresie wiedzy i przetwarzania informacji [Bar-ney 2008, s. 95]. Już obecnie absolwenci kierunków bibliotekoznawczych często znajdują zatrudnienie poza instytucjami tradycyjnie oferującym im pracę, zmianie ulegają także formy zatrudnienia. Świadczą o tym także stosowane i proponowane nowe nazwy tego fachu, których długą listę przedstawiła Katarzyna Matcrska [Materska 2007, s. 354-355],

* Por. np. materiały z II Konferencji Bibl. Głównej Polit. Łódzkiej: Biblioteki XXI wieku: czy przetrwamy? hllp://www.cbib.info/publikacjc/malkonf/biblio2l/.

’ W dalszej części rozdziału zajmuję się typowymi funkcjami zawodu bibliotekarskiego, pomijając fakt, te bibliotekarze są również pracownikami nauki i/lub administratorami.

\ cisową i przestrzenną dyslokacją pracy.

Bardzo ważna wydaje się rola bibliotekarzy jako osób łączących, za pomocą swojej wiedzy i umiejętności, dwa odrębne światy, które funkcjonują obecnie obok siebie: świat publikacji tradycyjnych i cyfrowych, wraz ze wszystkimi towarzyszącymi im narzędziami. W bibliotekach można uzyskać informacje zarówno o publikacjach drukowanych, jak i internetowych; bibliotekarze zajmują się organizacją tej metainformacji oraz organizują dostęp do każdego rodzaju materiałów, bez względu na medium. Biblioteki naukowe mogą być instytucjami wspomagającymi użytkowników zagubionych w cybcrś wiecie oraz archiwizującymi wartościowe zasoby cyfrowe. Taka sytuacja może trwać jeszcze długo, przynajmniej do czasu zdigitalizowania znacznej większości publikacji tradycyjnych oraz pełnej cyfryzacji bieżącej produkcji wydawniczej. Pełna digitalizacja także jednak nie eliminuje potrzeby pośrednictwa bibliotekarza, gdyż wzrasta jego rola mediacyjna, służąca rozpracowaniu podaży zasobów informacyjnych przez ich selekcję; im więcej więc materiałów w Sieci, tym bardziej wzrasta zapotrzebowanie na usługi informacyjne.

Innym obszarem stanowiącym przyszłość zawodu bibliotekarza jest uczestnictwo w dwóch etapach procesu realizacji badań naukowych: przed publikowaniem wyników i po pierwszej ich publikacji [Gold 2007]. Bibliotekarze od dawna funkcjonują w części cyklu życia działań naukowych, których efektem są publikacje. Zanim jednak wyniki badań zostaną opublikowane, efektem prac badawczych są zestawy nieprzetworzonych danych. Bibliotekarze powinni włączać się także w funkcjonowanie tej części cyklu życia badań. Oprócz pracy z publikacjami, powinni oni zainteresować się także zestawami danych, wymienianymi pomiędzy pracownikami nauki przed fazą publikacji, środowisko cyfrowe pozwala na tworzenie dynamicznych i płynnych związków w trakcie cyklu życia danych, w tym głównie na ich wielokrotne wykorzystywanie (reuse). Odbywa się ono zarówno

¹ Telecommuting to praca wykonywana okresowo w domu, ale na stale umiejscowiona w standardowym

mwjKu pracy.