43055 Skanowanie 10 03 11 29 (11)

1

szkolne icp. W rozmaitości tych nazw znajduje wyraz z jednej strony — wielorakość rzeczywistych efektów osiąganych w toku działań dydaktyczno-wychowawczych, z drugiej zaś — niepewność pedagogów odnośnie tego, co stanowi istotę tych efektów.

Według Wincentego Okonia (Pedagogika, 1980, ss. 339-340), o wynikach nauczania mówi się w znaczeniu wąskim i szerokim. „W szerokim rozumieniu wyniki nauczania obejmują nie tylko opanowanie wiadomości, nabycie umiejętności i nawyków, lecz także rozwój zdolności i zainteresowań uczniów, a nawet rozwój ich przekonań, ukształtowanie poglądu na świat oraz rozwój cech charakteru.” Definicja powyższa odnosi się głównie do efektów dydaktycznych, osiąganych za sprawą edukacji formalnej (szkolnej). Wyszczególnia ona ważne — choć nic wszystkie — wymiary osobowości jednostki, podlegające rozwojowi w toku działań o charakterze edukacyjnym.

Aby uzyskać szerszą optykę, musimy nawiązać do koncepcji wychowania jako działalności polegającej na kształtowaniu osobowości ludzi przez przekazywanie im odpowiednich elementów doświadczenia zbiorowego, czyli kultury. W toku interakcji podmiot wychowania (źródło kultury) — przedmiot wychowania (odbiorca kultury) dokonuje się — po stronie przedmiotu — przyswajanie określonych wzorów kulturowych, internalizacja specyficznych elementów zbiorowego doświadczenia. Wynikiem tego są komplementarne zmiany w całokształcie wyuczonych wzorów zachowania jednostki, tworzących jej osobowość. Na skutek asymilacji określonych elementów dorobku kulturowego wzbogaceniu ulega repertuar reakcji behawioralnych jednostki, rozwija się jej doświadczenie, rozbudowuje oprogramowanie własnego zachowania, poszerza się zasób rozwiązań dla określenie problemów spotykanych w realnym życiu. Całokształt tych właśnie wychow^ilfa^ zmian rozwojowych zachodzących w osobowości jednostki w następstwie przekazywania jej (oraz asymilowania przez nią) określonych składników społecznego doświadczenia stanowi istotę tego, co nazywamy rezultatami wychowania. Przykładem tego rodzaju rezultatów są specyficzne zmiany rozwojowe osobowości, wyszczególnione w definicji W. Okonia: przyrost wiadomości, ukształtowanie się nowych zainteresowań, wyższy poziom umiejętności, bardziej adekwatny obraz świata, rozwój kompetencji społecznych itp.

Podstawowymi czynnikami różnicującymi rezultaty wychowawcze są: program i organizacja kształcenia. Specyficzne efekty osiąga się w systemie edukacji formalnej i nieformalnej. W ramach tej drugiej kładzie się akcent na odmienność — i współzależność — efektów dydaktycznych i wychowawczych. Na temat wewnętrznego zróżnicowania wyników nauczania była już mowa poprzednio.

Do ogółu podziałów merytorycznych można dodać kilka innych, opartych na kryteriach bardziej formalnych. Istnieją — lub zasługują

288

Roman Schulz

na wyróżnienie — rezultaty wychowawcze proste i złożone, cząstkowe i całościowe, etapowe i finalne, trwałe i przejściowe, antycypowane i nieprzewidywalne.

Z organizacyjnego punktu widzenia istnieje podstawowa różnica między efektami działań jedno- i wielopodmiotowych oraz między rezultatami właściwymi przedmiotowi indywidualnemu i zbiorowemu. Całokształt wymienionych tu spraw zasługuje na wnikliwą uwagę pedagogów.

Literatura

Ku pisie wicz Oz.: Podstawy dydaktyki ogólnej, PWN, Warszawa 1980.

Kurna! J. (reu.): Teoria organizacji i zarządzania, PWE, Warszawa 1979. Pedagogika. Podręcznik dla kandydatów na nauczycieli, praca zbiorowa pod red. B. Suchodolskiego, PWN, Warszawa 1980.