43890 str73

aa występują typy chłopskie z ośmieszającymi przydomkami; w plastyce ówczesnej nadawano chłopom wygląd karykaturalny, podkreślając 2awsze ich krępy wzrost i niezgrabne ruchy. Rysunki i grafika Duicra i innych artystów współczesnych trzymają się również ustalonego schematu kompozycji., :'kcauując niezgrabne i ile .skrojone chłopskie ubiory. Odzież chłopską szyli często czeladnicy krawieccy nie posiadający uprawnień cechowych i zwalczani prze2 magistraty {335 a, b). Przy pracy na ioli wąskie nogawki spodni nie były' zwykle związane w pasie, lecz długie, opuszczone tylne końce nogawek zwisały wraz z tasiemkami. Często zauważyć można, że nogawki spodni chłopskich, szerokie i nie dostosowane do kształtu łydki, były ściągane rzemieniem obuwia. Charakterystyczne chłopskie obuwie własnej, domowej roboty, 2e skóry ściąganej r2emieniem (Bundschuh), stało się godłem •ki sztandarach chłopskich w okresie walk chłopów niemieckich w XVI w.

HI BLIOG RAFIA

E. W. Bredt: Katalog der mittelalteriiehen Minia-.7/rwi des Germanischen Nationalmuseums, Niirnberg

1903.

G. DkhjO: Geschichte der deutschen Kunst, Berlin 1923. R. Freyhan: Die Ullustration zum Cassekr- IVID irhuitn Codex, Marburg 1927,

K, Glaser: Les Peintres primltifs aUemands du milieu ■In XIV s._t Paris 1931.

E. Kieslingert Gotische Glastnalerei in ósierreIch bis W Wien 1928.

W, Pinder: Die deutsche Plastik des XV. Jhts [b. m.] 1924.

W, Pinder: Die deutsche Plastik des yierzehnten Jahrhunderts, Miinchen 1925.

P. Post: Dos Kost fon und die rii ter liche JCriegstracht im deutschen Mittelalter vom 1000—1500, Berlin 1928 — -1939.

W. Waetzoldt: Dfoer und seine Zeit, Wien 1936,

H. Wegener: Beschreibende Verzeichnisse der Mi-nlaturhand-schriften der preuss. Staatsblbłiothek zu Berliny Leipzig 1928.

H. Wegener: Beschrelbendes Yerzeichnis der deutschen Bilderhandschriften des spaleń Miilelalters w der Heidelberger U ni vers i/afsb iblio thek, Leipzig 1927.

F. Witte: Tausend Jahre deutscher Kunst am Rhcin, K61n 1932 (5 tomów).

UBIORY POLSKIE OD XII DO KOŃCA XIV WIEKU

W dawniejszych pracach i artykułach dotyczących wczesnego polskiego ubioru średniowiecznego autorzy mogli korzystać jedynie tylko ze źródeł historycznych i określać szczegóły ubioru na podstawie nielicznych w tym okresie dziel sztuki. Zapewne ze względu na szczupłość materiałów historycznych i ikonograficznych usiłowano inną drogą odtworzyć dawne ubiory polskie, opierając się na najprostszych krojach odzieży chłopskiej jako reliktach najstarszych ubiorów historycznyeh.

Obraz dawnego ubioru polskiego staje się obecnie bogatszy i barwniejszy, gdy ogólne zarysy zebrane na podstawie polskich zabytków sztuki romańskiej uzupełni się bogactwem nowych szczegółów, które podają opublikowane w ostatnich latach rezultaty prac badawczych archeologów polskich. Należą do nich wykopaliska w Opolu i Gdańsku, które w nowym świetle ukazały wysoki poziom rzemiosł w dawnej Polsce. Wyniki badań archeologicznych w Gdańsku, prowadzonych na terenie osady rybackiej i rzemieślniczej, dały nowe zupełnie wiadomości o polskim włókiennictwie w wiekach X—XIII. Mniej więcej w te ramy czasowe ujęte są liczne fragmenty dawnych tkanin odzieżowych, a przede wszystkim obuwia, które znaleziono w osadzie handlowej i rzemieślniczej w Opolu. W opracowaniu są wyniki badań dawnego grodu położonego w powiecie hrubieszowskim (Gródek Nad-bużny), gdzie znaleziono liczne fragmenty tkanin jedwabnych, zdobionych haftem, i wzorzystych krajek tkanych ze złotych nitek, używanych do obszycia płaszcza i ubiorów z 1. poł. XIII w.

Niezbyt liczna grupa zabytkowej polskiej rzeźby romańskiej, która była znana dawniejszym autorom, zawiera przykłady odzieży' polskich wielmożów feudalnych występujących w roli fundatorów kościołów. Odkryte w 1946 r. i opracowane romańskie rzeźby na trzonach kolumn w kościele norbertanek w Strzelnie na Kujawach wzbogaciły 2nacznie materiały ikonograficzne dotyczące ubiorów polskich wieku XII, Ostatnie badania i wydanie krytycznej monografii tak cennego zabytku z XII w., jakim są słynne Drzwi Gnieźnieńskie, ułatwiają korzystanie z bogatego w szczegóły źródła dla historii ubiorów w Polsce. Płaskorzeźby Drzwi Gnieźnieńskich, które zostały wykonane w latach 1170— — 1180, mają literaturę naukową obejmującą od czasów Lelewela szereg pozycji bibliograficznych. Liczne analogie, jakie wykazują ubiory w płaskorzeźbach gnieźnieńskich po zestawieniu ich z innymi polskimi zabytkami sztuki z XII w., świadczą, że artysta wprowadził do kompozycji scen z życia świętego Wojciecha niewątpliwie takie ubiory, jakich współcześnie używano na dworze Bolesława Krzywoustego, w dworskiej drużynie wojskowej i wśród chłopów. Pomimo pozornej jednostajności ubiorów można zauważyć różnice w kształcie ozdoby naszywanej wokoło szyi i rękawów męskiej tuniki, jak również w szerokości i długości rękawów sukni kobiecej. Było to dla współczesnych widzów dobrze zrozumiałym i wystarczającym zaakcentowaniem różnicy w przynależności klasowej osób występujących w scenach z życia świętego.