page0184

NAZWY OSOBOWE — ANTROPONIMIA

Współcześnie tworzenie przydomków ograniczone jest socjalnie. Występuje w środowiskach wiejskich ze względów tradycyjno-zwycza-jowych (dawniej przede wszystkim wśród szlachty zaściankowej). Przydomki to nieoficjalne nazwiska. Przyczyną ich funkcjonowania jest protest rządzącej się własnymi prawami, tradycją nazewniczą wspólnoty przeciw narzuconemu z zewnątrz obcemu, oficjalnemu sposobowi nazywania. O przydomkach mówimy jedynie w gwarach. W innych językach środowiskowych mówimy tylko o przezwiskach.

Słusznego podziału na podstawie obserwacji zwyczajów wybranej wsi dokonała M. Biolik (1983). Według niej, przydomki oznaczają całe rodziny i są przekazywane następnym pokoleniom. Występują w funkcji nazwisk, przy nazywaniu dzieci występują z imieniem, stanowią podstawę do tworzenia nazw żon, synów, córek. Ponieważ są dziedziczne, a więc nie znana jest ich motywacja, nie są odbierane emocjonalnie, co nie oznacza braku ekspresji w momencie kreacji. Nosiciele przydomków mają też przezwiska. Wiejskie rodzinne przydomki to np.: Chrapcyki, Mamryce, Oleśki (od imienia Aleksander), Marcele, Ćfecki, Kuliki.

Przydomki mają prototypowe cechy nazwiska, tzn. brak im jedynie cechy oficjalności i obligatoryjności użycia w sytuacjach oficjalnych.

Życie we wspólnocie wiejskiej wyznacza priorytetowe miejsce rodzinie, rządzi się też prawami widocznymi w języku, a wynikającymi z rodzaju kontaktu (nieoficjalnego). Idzie się więc do Chrapcykóf Mamrycóf. Od tych nazw tworzy się określenia indywidualne: Chrapcyk, Ćfecek, Kulik itd. (Biolik 1983).

BIBLIOGRAFIA (WYBÓR)

Biolik M., 1983, Przezwiska i przydomki ludności wiejskiej (na przykładzie wsi Andrzejki w woj. łomżyńskim), Onomastica 28, 165-180.

Breza E., 1978, Pochodzenie przydomków szlachty Pomorza Gdańskiego, Zeszyty Naukowe UG, Rozprawy i Monografie 6, Gdańsk.

By stroń J. S., (1915) 1995, Megalomania narodowa, Warszawa.

Hertel J., 1980, Imiennictwo dynastii piastowskiej we wcześniejszym średniowieczu, Warszawa.

Linde S. B., 1807-1815, Słownik języka polskiego, Lwów, wyd. 2 Lwów 1854-1860. Troć M. A., (1764) 1779, Nowy dykcjonarz, to jest mownik polsko-francuski, Lipsk.