page0140

NAZWY OSOBOWE — ANTROPONIMIA

3.    Zwyczaj lub moda. Pseudonim jest charakterystyczny dla pewnych środowisk: literackich i artystycznych. Nasilenie powstawania pseudonimów następuje w pewnych okresach (pseudonim humanistyczny) lub w pewnych gatunkach (powieść kryminalna).

4.    Wymuszone sytuacją, powstałe z przyczyn politycznych i społecznych: pseudonimy konspiracyjne, wojskowe, partyjne, niektóre pseudonimy literackie, np. w czasie zaborów i okupacji.

Podstawami pseudonimów mogą być różnorodne nazwy. Jedne mogą być wprowadzone przez wybór cechy-życzenia (postawa wolicyjna), przez nawiązanie do cechy oczekiwanej: żeby był dzielny, silny, mocny, żeby byt kwintesencją odwagi (Odwaga), żeby był jak jastrząb, jak wilk, jak Azja, jak Kmicic (pseudonimy konspiracyjne). W innych wybór określonego pseudonimu odbiorców o czymś zawiadamia, np. Joe Alex — pisarz angielski. Pseudonimy mogą być deskrypcjami: Autor Pieśni Janusza, mogą być przeniesione z innych kategorii nazw osobowych: imion, nazwisk, nazw heraldycznych. Pseudonimy można też wymyślać, np. pseudonimy ludyczne: Fra Giacomo Rymgoboli. Mogą składać się z liter czy znaków graficznych (kreacja asemantyczna).

Pseudonim czasem nie tylko ukrywa imię i nazwisko, ale ukrywa też płeć: imiona męskie użyte są jako pseudonimy kobiece, imiona kobiece jako pseudonimy męskie. Pseudonimy odapelatywne, np. Kruszynka, Odwaga (pseudonimy mężczyzn), nie informują o rodzaju nosiciela.

Pseudonim nie stanowi podstawy derywacyjnej (nie tworzy się od niego form hipokorystycznych ani zależnych), nie posiada też form wariantywnych. Pseudonim może niekiedy być ponawiany ze względu na tradycję rodzinną (przybieranie pseudonimu ojca czy dziadka) lub względy ideowe.

Pseudonim używany w małych grupach pełni funkcję zarówno adresatywną, jak i identyfikacyjną (pseudonimy konspiracyjne, wojskowe). Inną funkcję spełnia pseudonim literacki (w kontakcie autor--czytelnicy) i pseudonim aktorski (aktorzy-widzowie).

PSEUDONIMY LITERACKIE A KONSPIRACYJNE

Oprócz posiadania cech wspólnych pseudonimy z poszczególnych grup różnią się między sobą zarówno rozkładem cech semantycznych, jak i strukturą. Różnica wynika z przyczyny i z celu przybrania pseudonimu, a cel z rodzaju sytuacji i związanej z tą sytuacją przynależności do

136