page0118

NAZWY OSOBOWE — ANTROPONIMIA

Bardziej lub mniej przyswojone obce imiona bohaterów literackich i artystycznych nie stanowią dużego procentu polskiego zasobu imien-niczego. Do najczęściej nadawanych zaliczają się zawsze tradycyjne imiona chrześcijańskie, które tak się zasymilowały w języku i tak wrosły w kulturę, że są odbierane jako imiona polskie.

FUNKCJONOWANIE IMION W POLSKIEJ ANTROPONIMII POZYCJA IMIENIA W SYSTEMIE IDENTYFIKACJI OSÓB

Antroponimia polska w swoim początkowym okresie (do połowy XV w.) posługiwała się systemem jednoimiennym. Pojedyncze imię było jedynym trwałym elementem służącym do identyfikacji osoby, co nadawało mu wyjątkowe znaczenie. W określonych sytuacjach prawnych identyfikacja przez imię była uściślana przez dodatkowe określenia opisowe (deskrypcje), takie jak informacja, skąd dany człowiek pochodzi (określenia odmiejscowe), czyim jest synem (określenia odojcowskie, inaczej patronimiczne), czym się zajmuje (określenia odzawodowe), czym się charakteryzuje (określenia charakteryzujące osobę, najczęściej przezwiskowe). Liczba określeń opisowych dotyczących jednej osoby, kolejność ich występowania w różnych aktach prawnych była przez długi czas niestała i zmienna. Z biegiem czasu dodatkowe określenia opisowe nabierały cech stałości, zaczęły wespół z imieniem identyfikować osobę w sposób trwały, zaczęły określać potomstwo, a przechodząc z ojca na syna, stawały się dziedziczne. W ten sposób z dodatkowych określeń powstawały nazwy osobowe o podstawowej funkcji identyfikacyjnej, określane przez historyków terminem „nazwisko zwyczajowe" (u szlachty w pełni wykształcone między XV a XVIII w., w innych warstwach społecznych znacznie później), które w końcowej fazie uległo jeszcze regulacji i stabilizacji prawnej. Wraz z pojawieniem się nazwiska, imię utraciło w obiegu oficjalnym i w szerszych wspólnotach komunikatywnych swoją wyjątkową, samodzielną pozycję, stało się częścią zestawienia antroponimicznego złożonego z imienia i nazwiska, a nawet mogło pełnić przy nazwisku funkcję dodatkowego określenia, jak to jest w spisach alfabetycznych, w których na pierwszym miejscu umieszcza się nazwiska. Jedynie w małych wspólnotach, w gronie rodziny i znajomych imię może w dalszym ciągu pełnić samodzielnie funkcję identyfikacyjną.

114