page0142

NAZWY OSOBOWE — ANTROPONIMIA

kowski), Maurice C. Andrews (Andrzej Szczypiorski), Barbara Gordon (Laryssa Mitznerowa).

Pseudonimy, tak jak przezwiska, mogą być motywowane przez wszystkie grupy semantyczne apelatywów i przez różnorodne kategorie nazw własnych. Rodzaj tworzywa i jego struktury umożliwił wyodrębnienie ponad 30 rodzajów pseudonimów literackich (por. Jankowski, Świerczyńska 1994). Niektóre podstawy motywacji są wspólne dla pseudonimów literackich i konspiracyjnych. Pseudonimy pochodzące od apelatywów (zawody), pseudonimy odzwierzęce, niezwykle częste wśród konspiracyjnych, rzadkie wśród literackich, od imion, od nazwisk, od herbów, od bohaterów literackich. Dla pseudonimu literackiego charakterystyczne są efekty lu-dyczne (zabawa z czytelnikiem): Anty-Al-Koholik, Awełek, Babcia Biała, De Magog, Desdemona Duś, Esżet, Fis Durmol, Fra Filippo Sconopi, Kuchareczka pani Kucharskiej itd. Liczne są pseudonimy w formie deskrypcji, np. seria deskrypcji z wyrazem „autor" i tytuł dzieła (opunimy): Autor Fraskatanki, Autor Szarego Życia, Autor Pojaty. Liczne są też pseudonimy z negacją, niektóre wzorowane na słowiańskich imionach z negacją: Nieznawuj, Niezgujko, lub na zasadzie zaprzeczonych nazwisk twórców, np.: Nie Dante, Nie Monteskiusz, Nie van Dyk, Nie Zola.

Trafność wyboru lub stworzenia pseudonimu można ocenić, znając osobę, która się pod pseudonimem kryje, kontekst i konsytuację powstania zarówno pseudonimu, jak i utworu nim sygnowanego.

Wśród pseudonimów literackich są takie, pod którymi ukrywa się kilka osób: autorzy jednego tekstu — Genowefa Szturchaniec (Maria Żmigrodzka i Maria Janion) albo różnych odcinków cyklicznie drukowanego tekstu, np. Aron Pirmas jest jednocześnie Janem Huszczą, Czesławem Miłoszem, Jerzym Putramentem, Aleksandrem Rymkiewiczem i Jerzym Zagórskim (por. Świerczyńska 1983). W grupach konspiracyjnych nadawano pseudonimy całemu zespołowi według jednej zasady, np. nazwy ptasie, nazwy karciane, tytuły arystokratyczne.

Pseudonimy konspiracyjne będą częściej związane z cenionymi w tej działalności wartościami, silą: Mocarz, Potęga, Siła, i odnoszące się do tej cechy nazwy metaforyczne: Łoś, Tur, Żubr; Dąb, Dewajtis; nieugię-tością: Niezłomny, Pewny, Twardy, Wytrwały, Hart, Upór; męstwem i odwagą: Odważny, Śmiały, Waleczny, Zuchwały; Brawura, Odwaga, Zuch; Ryś, Tygrys, Wilk, Żbik. Ten, który walczy, powinien też być bezlitosny względem wroga: Groźny, Okrutny, Srogi; Groza, Postrach, Zagłada; Azja, Hannibal, Szela. Powinien też posiadać określone walory fizyczne: być szybki, np. Chyży, Prędki; zwinny i nieuchwytny, np. Nieuchwytny.

138