page0108

NAZWY OSOBOWE — ANTROPONIMIA

słowiańskich jest jej abstrakcyjny charakter. Składają się nań rzeczowniki abstrakcyjne, przymiotniki, zaimki, tematy werbalne. Jedynie w tzw. imionach rodzinnych, zaliczanych do warstwy młodszej, występują rzeczowniki konkretne, nazwy pokrewieństwa brat, dziad, siostra itd. Brak natomiast obecnych w antroponimii innych języków indoeuro-pejskich nazw zwierząt (z wyjątkiem wilka, por. jedyne staropolskie imię Wilkomir), brak nazw broni i narzędzi.

W staropolskich źródłach obserwujemy dużą częstotliwość użycia wielu spośród omawianych imion, np. imię Bogusław ma około 500 poświadczeń, Dobiesław 700, Sędziwój 1500. Świadczy to o tym, iż w większości wypadków imię rodzime było w owym czasie wybierane ze skarbca imion istniejącego w zbiorowej pamięci, a nie tworzone aktualnie.

Poważne i dostojne imiona dwuczłonowe były w potocznym użyciu skracane i opatrywane przyrostkami, co im nadawało odcień spieszcza-jący (hipokorystyczny). Skracanie imion pełnych polegało na obcięciu pierwszego lub drugiego członu, np. KrajDzirżykraj, Bliz : Blizbor, lub też na niemorfologicznym okaleczeniu (mutylacji) imienia w rodzaju Sulim : Sulimir, Sta-ch    : Stanisław. Skróconą podstawę imienia przyjęto

nazywać pierwiastkiem hipokorystycznym, a imiona na niej ufundowane imionami hipokorystycznymi (Kuryłowicz 1968). Spotykamy je często w staropolskich dokumentach prawnych, dokąd trafiały z języka potocznego. Z czasem mogły tracić emocjonalną wartość i egzystować niezależnie od swych podstaw. Badania źródłowe potwierdzają ok. 2800 tego rodzaju form (Malec 1982). Większość z nich ma za podstawę fragment imienia pełnego zakończony na spółgłoskę, np. Pełk-a od Świętopełk, Wojt-ek od Wojciech. Mniejsza jest liczba imion z pierwiastkiem hipokorystycznym na samogłoskę, np. Przy-ch od Przybysław. W tworzeniu imion hipokorystycznych biorą udział liczne przyrostki proste, np. Mści-ch, Bog-uch, Dom-ek, Bol-ik, Nieg-an, Sul-isz, Siemi-ęta, Pełk-ota, Woj-uta itd., oraz przyrostki złożone, jak    Świę-ch+no,

Dzirż-ycz+ko, Sław-n+ik, Sta-sz+ek, Wojt-asz+ek, Sta-ch+n+ik. Od jednego imienia tworzono nieraz liczne formy skrócone i pieszczotliwe, np. od Stanisław: Stach, Stachoń, Stasz, Staszek, Stan, Stanek, Stanisz itd.

Drugi typ imion, do którego zaliczamy skrócenia, jest nieraz trudny do rozgraniczenia z typem trzecim, tj. z imionami odapelatywnymi od początku jednoczłonowymi, np. imię Broda może pochodzić od imienia złożonego Brodzisław lub od apelatywu broda, imiona z tematem przymiotnikowym, np. Mił, Miłek, Miłosz — od imienia Miłosław lub od

104