44355 IMG07

przemieszczania się tego roztworu przez kolumnę następuje adsorpcja poszczególnych składników blisko wierzchołka kolumny, przy czym nie zachodzi całkowite rozdzielenie.

W drugiej fazie na wierzchołek kolumny wprowadza się czysty rozpuszczalnik wymywający. Następuje desorpcja składników zatrzymanych na adsorbencie i adsorpcja ich w innym miejscu kolumny. Składniki o większym powinowactwie adsorpcyjnym wolniej przechodzą do roztworu i szybciej adsorbują się ponownie. W tym czasie pozostałe składniki zdążą przesunąć się znacznie dalej (ryc. 896). W efekcie dalszego dodawania rozpuszczalnika kolejne pasma ulegają całkowitemu wymyciu. Zmieniając odbieralnik uzyskuje się kolejne frakcje przesączu. Jest to tzw. chromatograf ciekły.

Ł

Ryc. 89. Rozdział chromatograficzny składników w kolumnie chromatograficznej — A, B, C — rozdzielane składniki; a) metoda analizy czołowej, b) metoda wymywania, c) metoda rugowania

Metoda analizy czołowej polega na przesączaniu badanej mieszaniny przez kolumnę w sposób ciągły. Podział następuje tylko w wyniku różnic powinowactwa adsorpcyjnego poszczególnych składników. W wycieku otrzymuje się najpierw pierwszy składnik (A) o najmniejszej zdolności adsorpcji, potem drugi (B) z domieszką pierwszego (/ł), wreszcie trzeci składnik (C) z domieszką drugiego (£) i śladową ilością pierwszego (/4) (ryc. 89a).

Metoda rugowania. Na wierzchołek kolumny wprowadza się niewielką ilość roztworu badanej substancji. Następnie zamiast rozwijać kolumnę za pomocą rozpuszczalnika (jak w metodzie wymywania) wprowadza się roztwór zawierający substancję rugującą, tzn. mającą większe powinowactwo do fazy nieruchomej niż substancje rozdzielane. Substancja rugująca wypiera pierwszy składnik, ten zaś z kolei drugi itd. (ryc. 89c). Otrzymuje się chromatogram ciekły, którego poszczególne frakcje zawierają tylko jeden składnik.

Metoda rozsuwania pasm jest podobna do metody rugowania. Różnica polega na tym, że zamiast roztworu o jednym składniku wypierającym stosuje się roztwór zawierający kilka składników, które adsorbują się pomiędzy pasmami poszczególnych składników badanej substancji. Dzięki temu kolejne frakcje zawierają tylko jeden składnik mieszaniny.

₄^J. TECHNIKA ROZWIJANIA CHROMATOGRAF

I BADANIA SKŁADNIKÓW

Przygotowanie kolumny chromatograficznej. Dokładnie wymytą i wysuszoną kolumnę ustawia się pionowo i powyżej przewężenia umieszcza się kawałek waty szklanej, a następnie ubija się watę za pomocą bagietki. Wypełnianie rury sorbentem może odbywać się na sucho lub na mokro.

Wypełnianie „na sucho” znajduje zastosowanie w przypadku gruboziarnistych, porowatych sorbentów. Wsypuje się je małymi porcjami i delikatnie ubija spłaszczoną na końcu bagietką. Sorbenty o ziarnie drobnym, którego rozmiary są mniej więcej jednakowe, dogodniej jest wprowadzać do rury „na mokro”, tzn. jako zawiesinę w rozpuszczalniku. Kiedy sorbent opadnie na dno kolumny, nadmiar rozpuszczalnika usuwa się otwierając kran u dołu kolumny. W kolumnach wypełnionych „na mokro” ponad słupem sorbenta powinna pozostać warstewka rozpuszczalnika zapobiegająca wnikaniu powietrza. Niekiedy sorbent należy ubić, co ma duży wpływ na rozdział substancji.

Ekstrakcja badanej substancji. Ekstrakcja ma na celu wstępne oczyszczenie badanej substancji i wzbogacenie w badane składniki otrzymanego

Ekstrakt po

ekstrakgi

Ryc. 90. Zasada rozdziału składników za pomocą ekstrakcji

9 W. Ładoński, T. Gospodarek, Podstawowe...

129