45180 Image00045

00

_e<vwicl i«k zwanej struktury "ja" (por. Roykowak. 1979; Jarymowlcz 1979;

W."

Powszechnie uznaje się w psychologii, le norną;. społoczne wyznaćza-.„chowania jednostki tvn. skuteczniej^ jm^więks/ym stopniu sq roąlt.

tanrta Jaremowie/.

n»«?

jowftn*

wględu nn oc tok iwanie Kar czy nagród ze strony otoczenia fn7e se względu nn kontrolę zewnęirzną), a w związku z tym, że zostały wewnę»r/n'«n<. "zmicnmlizowaaelLipor. Malewska 1973; Mika 1973; Gołąb l**⁰'-

Stopień interna U MC ji nomy określa się prawdopodobieństwem pojawię, n ,ię zachowań zgodnych z normą - mimo braku nacisków otoczenia. Jest jednak określenie nieprecyzyjne, "inni" bowiem mogą być obecni w swia-imiojioi podmiotu symbolicznie. Ich pojawienie się ery poznanie przez nich rawtjj o wlasnjm zachowaniu może wydawać się na tyle prawdopodobne, l,v po« stała motywacja do unikania zachowań, które mogłyby sprowokować . niezadowolenie, lub do podejmowania działań, które mogliby pochwalić, i ak.i lortna kontroli symbolicznej uruchamia zachowania podobne do zacho-».i!i uruchamianych w warunkach rzeczywistej kontroli zewnętrznej, choć zachowań zgodnych s normami jest szerszy u osób psychologicznie -aleiąych od aprobat} otoczenia. Różnią się one jednak od właściwości •schowa ń uruchamianych przez głębsze uwewnętrznicnic norm społecznych. Podstawowa svcaica polega na tym, ie źródłem motywacji do działania zeod-nego ? normą jess własna potrzeba, a mc antycypowana kontrola zewnętrz-_M . nawet bez żadnej szansy jej pojawienia się, funkcjonowanie po/.osta-< ;godne :e -polec znymł normami postępowania.

TljMlM iptaypalizae la . polegająca na przyjęciu za własne wpaja-uych przez osoczenie w-orccw lunkcjonowania - możliwa jest pod dwoma u sadnir ij~n w aruaham i ?

Pierwszy : nich polega na powstaniu związków pomiędzy realizowaniem cąi iuerealuo»i«'~ r.orm społecznych i poczuciem własnej wartości, jeśli w o»u procesu socjalizacji otoc zenie st o su je ten właśnie typ wzmocnień, wtąiąc okreśkame spo-ehy postępowania z ocenami osoby wychowanka jako *nłw®j cqr zlej. wartościowej lub nie. i jest on skuteczny, bo od nich za-fjp —jg    war rucie własnej wartości osoby podlegającej oddziaływa-

przekształcaj się w "normy osobiste" (w ternu-

_Różnicowanie "ja-tnni" i funkcjorownie    fi

nologil Schwartza, 1976). W takich warunkach nie zrealizowanie normy grozi nie tylko utratą aprobaty otoczenia, ale f utratą dobrego maiCMriO o samym sobie, a ten rodzaj zagrożenia jest szczególny, bo najtrudniej-szy do uniknięcia.

Mechanizm funkcjonowania norm osobistych można na zwad aieapcitcz-nym, powody bowiem realizacji normy nie tkwią w racjach lezących u jej podstaw, lecz w zagrożeniu samoakceptacji ćzy SĘTtjfl^&ojprztrzy::a samozadowolenia, dumy, poczucia własnej wartości.,

/ r Specyficzny proces internalizacji norm społecznych wymaga inteid(t% alnej analizy przez podmiot tego, co proponują inni ludzie. Proces Mn | ułatwia otoczenie, jedli wskazuje racje kryjące się za wpajaną normą, prze | jawy jej respektowania bądź naruszania w konkretnych sytuacjach społecznych - to jest, poprzez ^rozbudowywanie poznawczych reprezentacji społecznej rzeczywistości, do której odnogi się dapę norma, Bez takich oddziaływań szereg, najważniejszych nawet pojęć społecznych noże tworzyć w umyśle nader uproszczoną strukturę - najprostszy odpowiednik poznanych nazw, powtarzanych powszechnie przez otoczenie 'por. Jacek Jarymowicz 1981 )>

Szczególnie złożoną i ważną w regulacji funkcjonowania może stać się reprezentacja tworząca się w wyniku krytycznych analiz racji społecznych przez sam podmiot. Krytycyzm taki jest możliwy w wynika kanfrocia-cji różnych informacji, poglądów, systemów wartości. Powstające w wyniku takich analiz własne uporządkowania fświatopogląd, system wartości i norm postępowania) cechuje szczególna moc regulacyjna 'tj. stopień t wu na funkcjonowanie) - z jednej strony, a z drugiej - otwartość na nowe informacje, odmienne poglądy i idee. Indywidualny system znaczeń ma swoje źródła społeczne, ale w związku z podmiotowym przetwarzaniem do-' świadczeń społecznych przybiera postać^niepowtarzalna.

Bez akceptacji i rozumienia wymagań otoczenia przez podmiot, mcnjS uznawane przez środowisko społeczne realizowane są kaumknnhM Jolki li ich realizacja jest opłacalna - jeśli spełnienie wymagań jnŚj nagrodę tub niespełnienie zagraża karą ze strony otoczenia. Pokazany to wynoś-cie badania Codo la f!977): gdy ekspeiymentator manipulował aśormacja-rai o rodzaju obowiązujących nora (podając, że większość osót> w