45810 IMGF00

n Jadwiga Czajkowska

niezależnej, silnej, dominującej nad innymi, postępującej zgodnie z najnowszymi trendami młodzieżowymi - czemu towarzyszyła wysoka ocena własnej osoby. Przekonanie o własnej wartości opierało się na respekcie otoczenia i rozgłosie, jaki uzyskała działalność satanistów w mieście, zwłaszcza wśród ich rówieśników. Badani dąży li zatem do zaspokojenia potrzeby uznania poprzez jaskrawe nieraz demonstrowanie pewności siebie i chęci górowania nad innymi, a w rezultacie uzyskania samozadowolenia. Przyjęcie roli satanisty zobowiązywało do stałego informowania otoczenia poprzez sygnały i gesty o tym. że jest się silnym, sprytnym, bezwzględnym, sprawnym fizycznie i niezależnym, co zazwyczaj czyniono z powodzeniem, a przykładem tego jest opinia o jednym z satanistów wydana przez jego rówieśnika, który nie należał do ugrupowania:

Nosi] dość duży krzyż drewniany powieszony odwrotnie na łańcuchu. Chodząc poruszał się pewny siebie tak. jakby nikogo się nie bał. To dawało się zauważyć w odróżnieniu od innych przechodniów.

Badani traktowali zatem swoje otoczenie społeczne jako swoistego rodzaju audytorium stałe obserwujące i oceniające ich. Wszelkie sygnały otoczenia o tym, że jest się postrzeganym silnym i bezwzględnym, wpływały na konstruowanie na tej podstawie pożądanej jaźni odzwierciedlonej.

Jak już wspomniałem - ugrupowania satanistów działające w innych miastach i opisane w prasie stanowiły dla badanych normatywny układ odniesienia. Warto w tym miejscu dodać, iż innym układem odniesienia, którego reakcja wpływała na zaspokojenie potrzeby uznania, byli mieszkańcy miasta. Ich opinia o dużej liczbie agresywnych aktów dokonanych przez satanistów stanowiła dla badanych źródło poczucia dumy. potwierdzenia ^dobrze" spełnionych obowiązków i należytego odegrania roli satanisty. W opiniach mieszkańców miasta sataniści dokonali większej liczby przestępstw niż rzeczywiście miało to miejsce. Przedstawiciele młodego pokolenia snuli np. ■■i -ród swoich rówieśników wyimaginowane opowieści o spotkaniach z satanistami, co miało przyczynić się do uznania wśród kolegów. Za przykład niech posłużą zeznania rzekomego poszkodowanego - ucznia klasy V jednej ze szkól podstawowych:

jrit zwykle wyszedłem z domu do szkoły. Poszedłem do śmietnika, aby wyrzucić karton po sowo kupionych buuch. Kiedy wszedłem do obmurowanego śmietnika, wyrzuciłem do kubła ten kanon i kiedy już wychodziłem, to poczułem, że ktoś mi jakąś szmatą zatkał oczy i ktoś mnie złapał aięce tak.że nię mogłem się wyrwać. Tak z zatkanymi oczami ten ktoś mnie gdzieś prowadził. Jak się później okazało, /ostałem zaprowadzony do korytarza piwnicznego. W tym korytarzu poczułem, że ktoś po prawym policzku, że leciała mi z tego policzka krew [...]. Nic widziałem ich twarzy, mełi zaciągnięte kominiarki.

B Dochodzenie w tej sprawie i dalsze przesłuchania chłopca dowiodły, że podra-P* M po policzku kot, zaś opowiadanie o spotkaniu z satanistami było wytworem jego wyobraźni.

Mieszkańcy miasta byli dla badanych szczególnie ważnym układem odniesie-bowiem przez lo. że pozostawali oni w najbardziej bezpośrednich stosunkach

społecznych, członkowie ugrupowań „Satan” szybko. ,jia gorąco” dowiadywali aię o reakcjach tego układu odniesienia na własną działalność. Sytuacja taka była dla badanych z wielu względów korzystna, przede wszystkim pozwalała modyfikować działalność, a zwłaszcza podejmować większą liczbę czynów, które spotkały się z najbardziej negatywną opinią, przenosić teren swej aktywności w określone rejooy miasta i zawieszać działalność na pewien czas. Mieszkańcy miasta stanowili dh badanych porównawczy układ odniesienia, dostarczający kontekstu do oceny pozycji własnej.

Dwa układy odniesienia, które były przedmiotem dotychczasowych rozważań, badani oceniali odmiennie. Ugrupowania satanistów opisane w prasie i stanowiące źródło norm i wzorów godnych naśladowania można scharakteryzować jako pozytywny układ odniesienia. Natomiast zachowania, postawy i wartości propagowane przez większą część społeczności miejskiej stały w jawnej opozycji do tych. które cenione były przez kontrkulturę satanistów, a zatem zostały przez badanych odrzn-cone. Mieszkańcy miasta byli dla badanych negatywnym układem odniesienia.

NORMY, WARTOŚCI. WZORY POSTĘPOWANIA PROPAGOWANE PRZEZ BADANYCH

Pierwszą, rygorystycznie przestrzeganą normą panującą w kontrkulturze satanistów była norma określająca sposób przyjmowania do ugrupowań nowych członków. Na bazie artykułów prasowych prowodyrzy określili warunki, którym sprostać musiał chłopiec chcący przyłączyć się do ugrupowania. Sprowadzały się ooe do trzech następujących działań:

-    wejścia do kościoła i zawołania: „niech żyje szatan!" (co można było uczjać również po łacinie) - najlepiej wówczas, gdy znajdowało się tam wiełe osób, ngfc podczas mszy;

-    „pobaraszkowania na cmentarzu” (określenie jednego z satanistów), tzn. niszczenie krzyży, nagrobków, wydawanie okrzyków, magicznych zaklęć przyzyw^ą-cych szatana - czyli zachowanie się sprzeczne z ogólnie akceptowanym kultem zmarłych;

-    pocięcia osoby dowolnej - najlepiej pozostawienie jej na twarzy znaku krzyża. Wymóg spełnienia tego warunku wykorzystywany był niekiedy do angnlma^ nia osobistych rachunków i animozji, jakkolwiek częściej ofiarami badanych byljI osoby przypadkowe.

Po spełnieniu opisanych wyżej wstępnych warunków, obowiązywała [^'TT dalszej działalności norma bezwzględnego posłuszeństwa wobec przywtSddMM^H Ii stawienia się na „daną” akcję, pełnienie podczas jej trwania wyznaczonej funkcji itp. Charakter tych „akcji” był bardzo różnorodny. Najmniej dokonywane były przez „początkujących" satanistów. Chodzi a więc rysowanie farbą i kredą na ścianach budynków odwróconych