30938 Obraz (2016)

ArH + HSOjCI -- AtS0₂C1 + H₂0

kwas chloro-    chlorek kwasu

sulfonowy    sulfonowego

Przykładem praktycznego zastosowania reakcji chiorosulfonowania jest synteza sacharyny, jednego z syntetycznych środków słodzących. Sacharynę otrzymuje się z toluenu w kiłkuetapowej syntezie, zaczynającej się od chloro-sulfonowania. Produktami chiorosulfonowania toluenu są dwa izomeryczne chlorki kwasowe. Izomer orto oddziela się od izomeru para przez destylację i poddaje reakcji z amoniakiem. Syntezę kończy utlenianie grupy metylowej do karboksylowej, podczas którego następuje spontaniczne zamknięcie pięcioczło-nowego pierścienia.

chlorek kwasu o-toluenosulfonowcgo

SOjCl chlorek kwasu p-ioluenosul łonowego

sacharyna

a^CHj NHj. H,Q_|    utlenianie

S0₂CI    ^Ł^SOjNHj

amid kwasu o-tolueno-sulfonowego

Estry i amidy kwasów sulfonowych

Bezpośrednia estiyfikacja kwasów sulfonowych w reakcji z alkoholami nie jest możliwa. Estry otrzymuje się najczęściej w reakcjach chlorków kwasów sulfonowych z alkoholami. Reszty kwasów sulfonowych w estrach należą do

nąjlepszych grup odchodzących i dlatego sulfoniany są używane zamiast halo-genopochodnych w reakcjach z nukleofilami (rozdz. 8.7).

RS0₂CI + R'OH -- RS0₂0R' +■ HC1

chlorek kwasu    ester kwasu

sulfonowego    sulfonowego

R, R' " alkil, aiyl

ogólny zapis syntezy estrów kwasów sulfonowych

Amkly kwasów sulfonowych są nazywane sulfonamidami. Najważniejszą metodą syntezy sulfonamidów jest reakcja chlorków kwasów sulfonowych z amoniakiem lub z aminami pierwszo- i drugorzędowymi.

RSOjCl + HjNR -► RS0₂NHR + HC1

chlorek kwasu    N-alkilosulfon-

Sulfonowcgo    amid

synteza sulfonamidu z chlorku kwasu sulfonowego i aminy pierwszo rzędowej

Sulfonamidy powstające z amoniaku albo z pierwszo rzędowych amin zawierają wiązania N-H. Są to są spolaryzowane wiązania o charakterze kwasowym. Sulfonamidy, w których występują wiązania N-H, są kwasami rozpuszczalnymi w wodnych roztworach NaOH. Na badaniu rozpuszczalności produktu reakcji aminy z chlorkiem kwasu sulfonowego oparta jest metoda odróżniania amin pierwszorzędowych od drugorzędowych (test Hinsberga).

RSOaNHR sulfonamid z aminy pierwszorzędowęj (rozpuszczalny w NaOH)

RSO2NR2 sulfonamid z aminy drugorzędowęj (nierozpuszczalny w NaOH)

Sulfoamidowe leki antybakteryjne

Przed rokiem 1932 medycyna nie dysponowała lekami hamującymi rozwój bakterii w żywych organizmach. Przełom w leczeniu bakteryjnych infekcji przyniosły dopiero sulfonamidy wywodzące się z kwasu p-aminobenzenosulfono-