48651 skanuj0010 (369)

46 grup badano posługując się następującymi zmiennymi: 1) gęstością zaludnienia, 2) wskaźnikiem migracji (liczonym jako proporcja emigracji z terytorium mniejszości do imigracji na to terytorium),

3) stopą bezrobocia, 4) proporcją zatrudnionych w podstawowych kategoriach zawodowych do ogółu zarobkowo zatrudnionych, 5) wielkością dochodu narodowego per capita (z uwzględnieniem analogicznych wskaźników dla całego kraju), 6) stopniem rozwoju języka mniejszości (określanym na podstawie posiadania lub nic przez ten język kodu pisanego), 7) stopniem żywotności (znajomości) języka-mówionego i pisanego (jeśli istniała także ta forma), 8) ekskluzywnością języka (tzn. czy jest on właściwy tylko danej grupie w jednym kraju, czy także występuje w innych krajach), 9) zakresem autonomii, 10) nauczaniem języka mniejszości w szkołach regionalnych, 11) statusem języka mniejszości w prawie konstytucyjnym, 12) istnieniem (lub nie) środków masowego przekazu kontrolowanych przez mniejszość, 13) liczebnością mniejszości, 14) stopą przyrostu naturalnego, w wyniku reemigracji, 15) liczbą głosów oddawanych na wszystkie partie socjalistyczne (razem wzięte), 16) liczbą głosów oddawanych na radykalne partie socjalistyczne, 17) istnieniem (lub nie) partii etnicznej, 18) występowaniem (jeśli w ogóle) zachowań politycznych naruszających obowiązujące prawo państwowe (akty terroru, inne formy nieposłuszeństwa obywatelskiego).

Po analizie korelacyjnej zależności pomiędzy ilościowymi wartościami wskaźników zaliczonych do kategorii „mobilizacja etniczna” (podzielonej na trzy poziomy - wysoka, średnia i słaba) oraz „zasoby” („resources”, sumowane na podstawie zachowań lingwistycznych, ekonomicznych i politycznych; zasoby tak rozumiane podzielono na małe, średnie i duże) zbudowano przestrzeń własności pozwalającą na wydzieleniedziewięciu typów mniejszości terytorialno-językowych w Europie Zachodniej:

1)    o wysokiej mobilizacji etnicznej i małych zasobach (Bretoń-czycy, Korsykanie),

2)    o wysokiej mobilizacji etnicznej i średnich zasobach (Baskowie w I liszpanii, Walijczycy, Celtowie w Irlandii Północnej),

3)    « wysokiej mobilizacji etnicznej i dużych zasobach (Flaniando-wie, Walonowie, Słoweńcy we Włoszech, południowi Tyrolczycy, Katalończycy w Hiszpanii, Jurajezycy),

4)    o średniej mobilizacji etnicznej i małych zasobach (Kataloń-czycy, Celtowie w Irlandii, Baskowie we Francji, Sardyńczycy, Gali-cyjczycy),

5)    o średniej mobilności etnicznej i średnich zasobach (Friulanie, Duńczycy w Niemczech, Farcrczycy, Słoweńcy w Austrii, Okcytanie we Francji, Chorwaci w Austrii, Niemcy w Danii, Fłamandowie we Francji),

6)    o średniej mobilności etnicznej i dużych zasobach (Niemcy w Belgii, Finowie szwedzkojęzyezni, Valdonowic, Alandowic, Alzatczycy, zachodni Fryzowie),

7)    o słabej mobilności etnicznej i małych zasobach (Węgrzy w Austrii, północni Fryzowie, Lapończycy norwescy, Lapończycy szwedzcy, Finowie z doliny Tome, Grecy we Włoszech, Albańczycy we Włoszech, Lapończycy w Finlandii, Celtowie w Szkocji),

8)    o słabej mobilności etnicznej i średnich zasobach (Ladyńczycy, Celtowie z Wyspy Man, Grenlandczycy),

9)    o słabej mobilności etnicznej i dużych zasobach (Tacynianic, Retoromanie, Okcytanie we Włoszech).

Jeśli uporządkujemy te typy na continuum oznaczonym biegunowo (maksymalne wartości obu kategorii na jednym biegunie i minimalne na drugim), to biegun pierwszy będzie stanowił typ 3., a drugi typ 7. Typ 5. znajdzie się w środku continuum, a typy 1., 2. oraz 4., 6., 8. i 9., jako typy zbudowane asymetrycznie, znajdą się w pierwszej lub drugiej połowic continuum, w zależności od kategorii, wg której będą porządkowane.

Nie ulega wątpliwości, iż typologia Grupy Badawczej Socjologii Porównawczej ma swoją ważność dla badań prognostycznych średniego zasięgu (analizy prawdopodobieństwa przyszłych konfliktów etnicznych oraz przewiewanie charakteru roszczeń strony kontestującej). Ma onajednakyak większość precyzyjnie zrealizowanych badań kwantytatywnych, jedną wadę-nie uwzględnia meandryczności procesu historycznego, mód politycznych, przypadków gwałtownie polaryzujących nastroje lub wymuszających zmianę systemu wartości, osobowości (często charyzmatycznych) przywódców, gwałtownego załamania się międzynarodowego ładu politycznego, zmiany podstaw (np. z militarnych na ekonomiczne) wpływów i dominacji, implementacji, grupowego wymiaru praw człowieka itp. Autorzy ty-

93