48744 Maśliński5006

KS

z zaburzeniami krzepnięcia dołączają się wkrótce zaburzenia czynności przewodu pokarmowego. Wiążą się one z uszkodzeniem nabłonka jelitowego i zaburzeniami równowagi wodno-elektrolitowej. Początkowo pogarsza się wchłanianie pokarmów, a później dochodzi do toksemii związanej z uszkodzeniem tkanek i działaniem produktów rozpadu.

Bardzo duże dawki powodują uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego i śmierć, jeszcze zanim rozwinie się pełny obraz niewydolności szpiku i nabłonka przewodu pokarmowego. W pniu mózgu i podwzgórzu powstaje uszkodzenie astro-gleju i dochodzi do zaburzeń przepuszczalności bariery krew-mózg. Nieprawidłowa przemiana kwasów nukleinowych w neurocytach jest przyczyną ich dysfunkcji.

Zależnie od rodzaju promieniowania i wielkości dawki objawy kliniczne bywają rozmaite. Jeżeli nie jest to dawka śmiertelna otrzymana jednorazowo, to mogą rozwinąć się zmiany dające obraz choroby przewlekłej. Po wielokrotnym napromieniowaniu małymi dawkami całego ciała przede wszystkim stwierdza się objawy ze strony układu krwiotwórczego (niedokrwistość aplastyczna, limfocytopenia i leukopenia, skaza krwotoczna) oraz układu nerwowego o charakterze astenii, ze wzmożeniem odruchów głębokich, drżeniem rąk i zaburzeniami naczynioruchowymi. Odległe skutki napromienienia mogą ujawniać się wiele lat po otrzymaniu małej dawki. Uważa się, że powstanie białaczki, zaćmy, różnych nowotworów złośliwych (skóry i kości) jest spowodowane w dużej mierze wniknięciem do organizmu izotopów promieniotwórczych, np. jodu, cezu, strontu. Mechanizm tych zaburzeń wiąże się z mutacjami somatycznymi

PROMIENIOWANIE NIEJONIZUJĄCE

Do tej grupy czynników szkodliwych dla organizmu człowieka zalicza się promieniowanie mikrofalowe, nadfioletowe i podczerwone oraz laserowe.

— PROMIENIOWANIE MIKROFALOWE

Mikrofale należą do promieniowania elektromagnetycznego zawartego między podczerwienią a falami radiowymi. Są one wytwarzane w postaci pola wypro-mieniowanego przez anteny radiolokacyjne lub pola kondensatorowego i indukcyjnego. Dwa ostatnie rodzaje są wykorzystywane w terapii w postaci diatermii. Działanie mikrofal wiąże się ze zwiększeniem temperatury tkanek narażonych na ten rodzaj energii promieniowania, ze względu na przekształcanie pola elektromagnetycznego w ciepło. Istnieje także działanie swoiste, zwane efektem pozatermicznym.

Przetwarzanie energii mikrofalowej w ciepło odbywa się na różnych głębokościach tkanek, zależnych od możliwości wnikania. Im mniejsza grubość tej przestrzeni, tym podwyższenie temperatury tych tkanek jest większe. Tempo przyrostu temperatury wewnętrznej jest uzależnione od natężenia promieniowania, możliwości odprowadzania ciepła z tkanki związanej ze stopniem ukrwienia oraz ilości tkanki tłuszczowej. Szczególnie wrażliwe na termiczne działanie mikrofal są tkanki i narządy mało ukrwione (z powodu utrudnionego oddawania ciepła), 'typowym tego następstwem jest zaćma, rozpoczynająca się od punkcikowatych zmętnień w soczewce. Już w przypadku niewielkich gęstości mocy następuje podwyższenie temperatury soczewki odprowadzanie bowiem ciepła z powodu braku naczyń krwionośnych jest utrudnione, z tego też względu powstają zmiany w strukturze białek Zmiany przejrzystości dotyczą przede wszystkim przedniej i tylnej warstwy korowej. Występuje także łzawienie I światłowstręt. Pojawia się wydzielina i przekrwienie spojówek.

O ile efekt termiczny jest w działaniu mikrofal niewątpliwy, o tyle mechanizm zmian nietermicznych nie został dostatecznie poznany. Wiadomo, że zaburzenia te są związane z przebudową wewnątrzcząsteczkową. Z nietermicznym działaniem mikrofal należy wiązać zaburzenia czynności układu nerwowego. Na podstawie licznych spostrzeżeń klinicznych u osób przez wiele lat narażonych na działanie tej części widma elektromagnetycznego wyodrębniono chorobę mikrofalową. Dotyczy ona układu nerwowego. Charakteryzuje się występowaniem ogólnego osłabienia z nadmierną sennością, upośledzeniem pamięci i bólami głowy. Występuje bradykardia, której towarzyszą niskie wartości ciśnienia tętniczego. Jako typowe występują zmiany w EEG, charakteryzujące się zubożeniem rytmu alfa, spłaszczeniem zapisu i pojawieniem się fal patologicznych. Zmianom tym towarzyszy niedoczynność nadnerczy i gruczołu tarczowego. Ze swoistym wpływem mikrofal wiąże się zmiana w składzie krwi. U osób narażonych na ich działanie zwiększa się liczba retikulocytów i limfocytów. Ograniczenie stopnia narażenia i zabezpieczenia techniczne ograniczają w dużej mierze szkodliwe działanie mikrofal, dlatego zaburzenia funkcji gruczołów dokrew-nych i zaćma należą do sporadycznych.

_ PROMIENIOWANIE LASEROWE

Jako koherentne promieniowanie elektromagnetyczne w zakresie 340--10 000 nm ma ono coraz szersze zastosowanie w medycynie. W zależności od gęstości mocy promieniowania, wyróżnia się działanie fototermiczne lub fotostymulacyjne (ryc. 18.11). W medycynie zabiegowej lasery są stosowane do fotokoagulacji w zabiegach chirurgicznych, ponieważ podwyższenie temperatury znacznie przekracza wartość de-naturacji białka. Zwiększenie się temperatury pod wpływem lasera, zwłaszcza w tkance wydatnie pochłaniającej to promieniowanie, a zatem w warstwie barwnikowej siatkówki i Wonie naczyniowej, umożliwia ich stosowanie w rozmaitych zabiegach. Precyzyjne operowanie wiązką (szczególnie w technikach mikrochirurgicznych) pozwala na bezpieczne operowanie pacjentów, np. w okulistyce. Rozwija się także terapia fo-

Rodzaje zmian leczniczych i destrukcyjnych w tkance pod wpływem promieniowania laserowego (wg Moore i Calderhead, 1991).

987