46953 skanuj0109 (11)

222 AKSJOtlKilA I IYCZNA

bicństwo człowieka do Boga usprawiedliwia inspirowane przez Biblię, ale używane też w filozofii powiedzenie, że człowick jest ż>wym obrazem Boga

W bytowej zawartości osoby mieści się jednak jeszcze coś więcej, coś. co jest jej na wskroś właściwe. Człowiek jako osoba jest bytem pełnoprawnym (.\ui iuris), co znaczy, że występuje jako podmiot zdolny do działania we własnym imieniu i w ten sposób staje się sprawcą swojego rozwoju. Realizuje go poznając najpierw posiadane przez siebie w szechstronnc uzdolnienia oraz możliwości ich dalszego usprawnienia. Nic tu wszakże kryje się główny nun rozwojowych możliwości człowieka. Rozpoznaje on w sobie ponadto laką płaszczyznę rozwoju, która wznosi się ponad wszystkie inne i je sobie przyporządkowuje jako najwyższej realizacji jego człowieczeństwa. Jest to rozwój osoby w łaśnie jako osoby, czyli rozumnego podmiotu działania, świadomego samego siebie, swego miejsca we wszech-święcie, swoich ostatecznych przeznaczeń, a równocześnie zdolnego urzeczywistniać swoje człowieczeństwo przez stwarzanie w sobie, a raczej wyłanianie z siebie nowych kształtów doskonałości, które czynią z niego coraz pełniejszą i doskonalszą osobę. Ta też zdolność wyjścia człow ieka poza siebie w dążeniu do doskonalszej pełni swego osobowego istnienia oznacza sw oistą nobilitację jego natury. Pozostając fizycznym bytem osobowym staje się dzięki tej zdolności bytem „ponadfizycznym”, skierowanym ku innym jeszcze stopniom doskonałości, urzeczywistnianej w nim samym mocą jego w łasnego działania, l ym samym zyskuje tytuł jemu tylko przysługującej osobowej godności, która sprawia, żc osoba ludzka nabiera cech fundamentalnej wartości moralnej jako byt skierowany ku rozumnemu stawaniu się innym, coraz doskonalszym bytem.

Aspekt personalistyczny ukazuje zatem godność osoby ludzkiej i jej zdolność rozwoju do pełni, sobie tylko właściwej, osobowej doskonałości „Być w pełni osobą" przedstaw ia więc zupełnie odrębną kategorię doskonałości. aniżeli „być doskonałym sportowcem, rzemieślnikiem, uczonym czy inżynierem’'. Nic więc dziwnego, żc to dynamiczne ukierunkowanie człowieka na realizację własnej osobowej doskonałości mocą wolnego, niezdeterminowanego / zewnątrz działania, ukierunkowanie sięgające samych podstaw jego osobow ej struktury warunkuje istnienie odpowiedniego idealnego wzorca icj całościowo wziętej osobowej doskonałości. W nim znajduje człowiek obraz optymalnych form własnego istnienia, na kształt których może przeobrażać samego siebie za pomocą swych aktów. Jednakowoż akty te mają własną specyfikę i mogą urzeczywistniać doskonałość osoby tylko w obrębie realizowanych przez siebie, gatunkowo zróżnicowanych dóbr. Wobec tego idealny w zorzec całościowo wziętej osobowej do skonałości człowieka domaga się dopełnienia w postaci obiektywnych prawidłowości ważnych w zakresie podstawowych kategorii tego d/iałani.i. aby wyznaczały one drogi, na których ma się dokonać dzieło moralnego udoskonalenia osoby ludzkiej. Czym są te prawidłow ości zawarte w szczegółowych wzorcach postępow ania ludzkiego, ukazuje tkwiący w naturze osoby pierwiastek perfekcjonistyczny.

2" Pierwiastek perfekcjonistyczny. Celem zrozumienia, o co tu chodzi. należy powrócić do pojęcia natury integralnej. Obejmuje ona cały szereg hctcrogcnnych elementów składowych, które kształtując na różne sposoby rzeczywistość bytowa człowieka równocześnie określają zasadnicze kategorie właściwego mu działania. Co więcej, zarówno poszczególne w ladze i uzdolnienia, które człowiek posiada i za pomocą których działa dtp zdolność umysłu do poznaw ania prawdy, zdolność mow y do wyrażania my śli itp ). jak i byty zew nętrzne, do których odnoszą się jego podstawowe rela cjc (inni ludzie, istoty ożywionc czy rzeczy materialne), mają zawartą w swej strukturze wewnętrzną celowość i dynamiczną organizację, dzięki której są zdolne urzeczywistniać określone dobra. Na tym polega właściwa im doskonałość. Otóż wśród tych dóbr są takie, które doskonalą tylko dane naturze poszczególne jej uzdolnienia bez odniesienia ich do doskonałości osoby, a więc sprawiają tylko cząstkową doskonałość człowieka. Do tej kategorii dóbr należą sprawności, np. sportowca, szachisty, rzeźbiarza czy intelektualisty. Inne natomiast pozostają w bezpośredniej relacji do perso-na listy cznym aspektem uwarunkowanego, idealnego wzorca doskonałości osoby. Zachodzi to wówczas, kiedy dobra te okazują się zdolne do pomnażania doskonałości tejże osoby, jako osoby, innymi słowy, stają się czynnikami rozwoju osobowej doskonałości człowieka. Ponieważ zaś wspomniana zdolność danego dobra do doskonalenia osoby jako osoby zasadza się na wewnętrznej celowości określonych władz bądź bytowej struktury danych rzeczy, przeto zakłada stałą relację odpowiedniości zachodzącej między daną w ładzą czy rzeczą a idealnym wzorcem doskonałości osoby.

/. chw ilą zatem, kiedy człowiek podejmuje określone działanie, zgodne z celowością danych władz czy uzdolnień (np. używając mowy) bądź też odpowiedniej struktury bytów zewnętrznych (np. przyjmując pokarm, czy w sferze duchowej - poznając prawdę), wówczas realizuje dobro, które wprawdzie jest uwarunkowane wspomnianą celowością odpowiednich w ład/, czy struktury bytów i je (te władze) doskonali, ale równocześnie sprawia ono jeszcze coś w ięcej. To dobro bow iem okazuje się zarazem dobrem osobowym, dobrem odpowiadającym idealnemu wzorcowi człowieka jako osoby, czyli dobrem moralnym (np. zdolność mowy do wyrażania treści