J
J
administracji publicznej (rządowej i samorządowej), b) stosunki prawne powstające w toku wykonawczo-zarządzającej działalności tych organów.
Prawo administracyjne dość wyraźnie odróżnia się od innych gałęzi prawa i nie ma szczególnych trudności z ustaleniem, jakie normy prawne do niego należą. Pewne wątpliwości mogą wynikać na tle odgraniczenia prawa administracyjnego od prawa konstytucyjnego, prawa finansowego i prawa cywilnego.
Prawo konstytucyjne stanowi punkt wyjścia dla uregulowań administracyjnop-rawnych. Normy obu gałęzi prawa są jakościowo zbliżone. Prawo administracyjne jest rozwinięciem, skonkretyzowaniem prawa konstytucyjnego w warunkach codziennnej działalności państwa.
Rozróżnienie miÄ™dzy prawem administracyjnym i prawem cywilnym nastÄ™puje w oparciu o charakter stosunków regulowanych przez obie dziedziny prawa. Stosunki prawa cywilnego to stosunki dwóch równoprawnych partnerów, równość stron należy do istoty tych stosunków. Natomiast w stosunkach regulowanych przez prawo administracyjne do istoty rzeczy należy nierówność partnerów, z których jeden jest reprezentantem paÅ„stwa i jest wyposażony w okreÅ›lonÄ… część wÅ‚adzy paÅ„stwowej. â–
Prawo administracyjne i prawo finansowe są podobne, różni je tylko przedmiot uregulowania. O ile prawo administracyjne reguluje różne sprawy należące do zakresu działania administracji, o tyle przedmiotem prawa finansowego są jedynie sprawy majątkowe, należące do kompetencji organów administracji finansowej.
Całość przepisów składających się na prawo administracyjne można podzielić na trzy grupy:
a) przepisy odnoszące się do struktury organów administracyjnych,
b) przepisy regulujące tok działania organów administracyjnych,
c) przepisy odnoszące się do sposobu załatwiania poszczególnych rodzajów spraw.
Przepisy regulujące strukturę administracji i tok jej działania tworzą część ogólną prawa administracyjnego. Natomiast przepisy normujące sposób załatwiania poszczególnych rodzajów spraw należą do części szczegółowej.
Działalnością administracyjną nazywa się w państwie w pewnym uproszczeniu to wszystko, co nie jest ustawodawstwem i wymiarem sprawiedliwości. Była już
0 tym mowa wyżej. Działalność tę prowadzą organy administracji publicznej. Wśród nich wyróżniamy organy administracji rządowej i organy administracji samorządowej.
Zależnie od przedmiotu działalności i jej zakresu, charakteru organu, składu
1 innych okoliczności, występuje kilka podziałów organów administracyjnych. Odnoszą się one do organów administracji rządowej, a w części również do samorządu.
1. Organy kolegialne i jednoosobowe
Ze względu na skład organu dzielimy organy administracji państwowej na kolegialne i jednoosobowe.
Organ kolegialny składa się z pewnej liczby osób, a decyzje zapadają w nim zespołowo, w drodze uchwały podjętej większością głosów. Organem kolegialnym jest np. Rada Ministrów. Natomiast w skład organu jednoosobowego wchodzi jedna osoba, a decyzje zapadają jednoosobowo. Takim organem jest minister.
W aparacie administracyjnym państwa działają obydwa rodzaje organów. Organy kolegialne wykorzystuje się głównie, gdy sprawą o podstawowym znaczeniu jest dojrzałość podejmowanych decyzji, ich staranne wyważenie, jednym słowem, gdy chodzi przede wszystkim o merytoryczną i prawną trafność decyzji. Natomiast na tych odcinkach zarządu państwowego, gdzie najważniejsza jest szybkość działania i operatywność organu, decydująca o skuteczności administrowania - powoływane są organy jednoosobowe.
Zarówno organy kolegialne, jak i jednoosobowe mają swoje wady i zalety. Organy jednoosobowe administrują sprawnie, lecz prawdopodobieństwo podjęcia błędnej decyzji jest tu znacznie większe, natomiast w organach kolegialnych decyzja może być znacznie dokładniej przemyślana i przed podjęciem poddana wszechstronnej analizie, ale właśnie wskutek tego działalność organów kolegialnych może okazać się nie dość sprawna.
Przy kształtowaniu struktury organów administracyjnych podejmowane są różne próby połączenia zalet obu rodzajów organów. W tym kierunku zmierza między innymi powoływanie ciał doradczych przy organach jednoosobowych (zespół doradców premiera, gabinet polityczny ministra itp.). Powołane grono ekspertów przedstawia jedynie analizy, formułuje opinie, którymi osoba pełniąca funkcję organu jednoosobowego nie jest związana. Zwiększa to jednak wydatnie prawdopodobieństwo podjęcia właściwej decyzji.
2. Organy centralne i terenowe
Ze względu na terytorialny zasięg swojej działalności organy administracji dzielą się na centralne i terenowe.
Organami centralnymi są te organy administracji, które obejmują swoim działaniem teren całego kraju, zgodnie z przyznanymi im w konstytucji i w innych ustawach kompetencjami. Centralnymi organami są m.in.: Rada Ministrów, ministrowie, Główny Urząd Statystyczny.
Organem terenowym nazywamy taki organ, którego kompetencje rozciągają się jedynie na określoną część terytorium państwa, odpowiadającą z reguły jednostce podziału administracyjnego (np. województwo).
Podział ten odnosi się w zasadzie tylko do organów administracji państwowej, które mogą występować zarówno na szczeblu centralnym, jak i na szczeblach