administracji państwowej. Jednakże w tym ostatnim przypadku można wnieść skargę do sądu administracyjnego.
Odwołanie nie wymaga szczególnego uzasadnienia. Wystarczy żeby z niego wynikało wyraźnie, iż strona jest niezadowolona z decyzji i wnosi o odmienne rozstrzygnięcie sprawy.
W wyniku wniesienia odwołania następuje wydanie drugiej decyzji w tej samej sprawie przez organ nadrzędny. Organ nadrzędny może zmienić zaskarżoną decyzję w całości lub części, uwzględniając w ten sposób odwołanie strony. Może też decyzję utrzymać w mocy, jeśli uzna ją za trafną. Decyzja organu odwoławczego jest ostateczna i nie podlega zaskarżeniu w toku instancji.
Uchylenie decyzji ostatecznej może nastąpić tylko w trybie nadzoru, sprawowanego przez organy zwierzchnie nad organami podległymi. Nie zależy to jednak od inicjatywy stron i dlatego nie wchodzi w skład problematyki środków odwoławczych.
Zażalenie przysługuje stronom od zapadających w toku postępowania postanowień, ale tylko w przypadkach wyraźnie wskazanych w kodeksie postępowania administracyjnego. Zażalenie wnosi się w ciągu 7 dni od daty ogłoszenia lub doręczenia postanowienia.
Wniosek o wznowienie postępowania jest nadzwyczajnym środkiem odwoławczym. Zmierza on do podjęcia na nowo postępowania, które zostało zakończone wydaniem ostatecznej decyzji. Z tego względu może mieć miejsce tylko w wyjątkowych przypadkach.
Wznowienie postępowania może nastąpić gdy: a) decyzja wydana została w wyniku przestępstwa (np. przekupienia urzędnika), b) dowody, na których oparł się organ okazały się fałszywe (np. podrobione dokumenty), c) wyjdą na jaw nowe okoliczności, nie znane w chwili wydania decyzji.
Wznowienie postępowania może nastąpić zarówno na skutek wniosku strony, jak i z urzędu. Wniosek o wznowienie postępowania powinien być złożony w ciągu miesiąca od uzyskania wiadomości o przyczynie uzasadniającej wznowienie.
6. SÄ…dowa kontrola decyzji administracyjnych
Decyzje ostateczne w administracyjnym toku instancji podlegają - w zakresie ustalonym w kodeksie postępowania administracyjnego - kontroli sprawowanej przez sądy administracyjne z punktu widzenia ich legalności, czyli zgodności z prawem. Do kontroli tej dochodzi w przypadku wniesienia skargi na decyzję administracyjną.
Do wniesienia skargi jest uprawniona strona postępowania administracyjnego, której decyzja dotyczy i która jest z niej niezadowolona, uważając że decyzja narusza prawo. Poza tym skargę może wnieść organizacja społeczna biorąca udział w postępowaniu, a także prokurator. Skargę wnosi się w ciągu 30 dni od dnia doręczenia lub ogłoszenia decyzji.
Stronami w toczącym się postępowaniu przed sądem administracyjnym są skarżący oraz organ administracji publicznej. Orzeczenie zapada po przeprowadzeniu rozprawy. Uwzględniając skargę sąd uchyla decyzję w całości lub części, a w szczególnych przypadkach stwierdza jej nieważność. Od chwili przejęcia sprawy do rozpoznania sąd administracyjny może - a w niektórych przypadkach ma obowiązek - wstrzymać wykonanie zaskarżonej decyzji. Po wydaniu orzeczenia sąd zwraca akta sprawy właściwemu organowi administracji. Jeżeli decyzja administracyjna została przez sąd uchylona, organ ten wydaje nową decyzję w sprawie, uwzględniając ocenę prawną wyrażoną w orzeczeniu sądu administracyjnego.
W razie stwierdzenia w toku postępowania sądowego istotnego uchybienia w pracy organu administracyjnego, który wydał zaskarżoną decyzję, sąd administracyjny zawiadamia o tym ten organ oraz organ administracyjny wyższego stopnia.
System sądów administracyjnych tworzą wojewódzkie sądy administracyjne spełniające funkcję sądów pierwszej instancji oraz Naczelny Sąd Administracyjny.
7. Skargi i wnioski
Skargi są środkiem nadzoru społecznego nad działalnością organów administracji państwowej. Do złożenia skargi na działalność organu lub wniosku zmierzającego do usprawnienia tej działalności uprawniony jest każdy obywatel, instytucja itd. Złożenie skargi lub wniosku nakłada na organ obowiązek zbadania sprawy i udzielenia w odpowiednim czasie odpowiedzi. Załatwianie skarg i wniosków uregulowane jest specjalnymi przepisami kodeksu postępowania administracyjnego.
Przedmiotem skargi może być każdy wywołujący niezadowolenie przejaw działalności konkretnego organu administracji lub jego pracowników. W szczególności można skarżyć się na zaniedbanie lub nienależyte wykonywanie zadań przez właściwe organy lub ich pracowników, naruszenie praworządności lub słusznych interesów obywateli, a także przewlekłe lub biurokratyczne załatwianie spraw. Skarga jest więc skierowana przeciwko określonym aktom, sytuacjom lub zjawiskom.
Natomiast przedmiotem wniosku jest ulepszenie działania organów administracji publicznej bez związku z konkretnymi zaniedbaniami.
Przepisy kodeksu postępowania administracyjnego wyrażają nader istotną zasadę, że nikt nie może być narażony na jakikolwiek zarzut lub uszczerbek z powodu złożenia skargi lub wniosku, jeżeli działał w granicach dozwolonych prawem. Naruszenie tej zasady pociąga za sobą odpowiedzialność prawną.
Złożenie skargi powoduje z reguły wszczęcie postępowania administracyjnego w odpowiedniej formie. Sprawa stanowiąca przedmiot skargi powinna być załatwiona w ciągu dwóch miesięcy. Organ administracyjny obowiązany jest zawiadomić skarżącego o wyniku.