51426 P1030042 (2)

jg^ny Rm,»

kładach dystrybucji firmy Nike w Memphis pracuje 120 osófc zatrudnionych na stałe, zarabiających ponad 13 dolarów na godzinę, a obok nich od 60 do 255 osób zatrudnianych okresowo. Pracowników okresowych kieruje do nich firma Norrell Services, jedna z najwię. kszych w kraju agencji pośrednictwa pracy dorywczej. Na każdym pracowniku okresowym agencja zarabia 2 dolary za 1 godzinę jego pracy, a on sam otrzymuje 6,5 dolara, czyli połowę regularnego wynagrodzenia w firmie Nike. Tak duża różnica stawki godzinowej utrzymuje się, mimo że stali pracownicy wykonują tę samą pracę, co zatrudnieni okresowo¹.

Agencje podobne do firmy Norrell dostarczają amerykańskim firmom codziennie 1,5 miliona pracowników. Największa agencja, I Manpower, jest największym pracodawcą w Stanach Zjednoczonych, I zatrudniającym 560 tysięcy osób. W roku 1993 ponad 34 miliony I Amerykanów pracowało dorywczo — w niepełnym wymiarze, na I zlecenie, lub na własną rękę².

Mitchell Fromstein z agencji Manpower mówi, że przez ostatnie I 15 lat wciąż przybywało więcej osób zatrudnionych dorywczo niż I na stałe³. W latach 1982—1990 pomocnicze zatrudnienie dorywcze I rosło 10 razy szybciej niż zatrudnienie łączne. Osoby pracujące I okresowo, na zlecenie lub w niepełnym wymiarze stanowią obecnie I ponad 25% ogółu siły roboczej w USA⁴. Ten odsetek na pewno I będzie rósł. Richard Belous, wiceprezes i główny ekonomista Krajo- I wego Towarzystwa Planowania, przewiduje, że w roku 2000 wyniesie I on 35%⁵. Te zmiany stanowią część długofalowej strategii dyrekcji I firm, które chcą obniżyć płace i uniknąć płacenia różnych dodatków, I takich jak składki emerytalne, i składki na leczenie, zasiłki chorobowe I i płatne urlopy. Wszystkie te dodatki stanowią prawie 45% wy na- I grodzenia osób zatrudnionych w pełnym wymiarze czasu pracy⁶. I

Koniec pracy/

Belous porównuje pracę niepełnoe tatową do przelotnych znajomości na jedną noc i ostrzega, że tak się nie buduje trwałych relacji Niepokoi go, że praca dorywcza może wpłynąć na zmniejszenie lojalności zatrudnionych, co będzie miało poważne konsekwencje ekonomiczne³³.

Wobec konkurencji i zmian w gospodarce wiele firm redukuje zatrudnienie stałe i angażuje pracowników okresowych po to, by móc szybko reagować na wahania sezonowe, nawet miesięczne i tygodniowe. Nancy Hutchins, konsultantka ds. zatrudnienia, porównuje nową rezerwową siłę roboczą lat 90. do rewolucji produkcji bez zapasów, z dostawami na czas, w latach 80. „Rewolucja z lat 90. to zatrudnienie bez zapasów [...] firmy angażują ludzi tylko wtedy, gdy są potrzebni. Uboczne skutki są wstrząsające, a kraj nie zdaje sobie sprawy, jak to oszczędne zatrudnianie odbije się na sytuacji ekonomicznej i poczuciu bezpieczeństwa siły roboczej"³*.

Zatrudnieni dorywczo i w niepełnym wymiarze zarabiają średnio

0    20-40% mniej niż zatrudnieni na stałe, wykonujący taką samą pracę³⁵. Według danych departamentu pracy, średnia stawka godzinowa pracowników niepełnoetatowych w 1987 r. wynosiła 4,42, zaś pełnoetatowych — 7,43 dolara. Ponadto 88% pracowników pełnoetatowych miało też opłacane pełne ubezpieczenie zdrowotne, gdy tylko niecałe 25% osób tymczasowo zatrudnionych miało prawo do świadczeń zdrowotnych, opłacone albo przez agencje pośrednictwa pracy, albo przez pracodawców. Podobnie rzecz się miała z ubezpieczeniem emerytalnym: program emerytalny pracodawcy obejmował

gj Wywiad z 28.03.1994. Belous uważa, że restrukturyzacja przedsiębiorstw oraz wzrost liczebności pracowników zatrudnianych tymczasowo będą w przyszłości źródłem zaburzeri. „Mamy do czynienia z rewolucją tak samo radykalną, jak pierwsza

1    druga rewolucja przemysłowa". Przyszłość nie zapowiada się różowo, zwłaszcza dla wykwalifikowanych robotników fizycznych, ale w dalszej perspektywie można oczekiwać, że przynajmniej specjaliści z nowych dziedzin nauki i techniki będą w stanie dostosowywać się do szybkich zmian w polityce zatrudnienia i tempa gospodarki światowej.

³⁴ Temporary Work: The Ne w Career, „New York Times" 12.09.1993 s. F15. Wywiad z 16.03.1994. Trzeba postawić zasadnicze pytanie: jeżeli dalej będzie stosowane oszczędne zatrudnianie, to co stanie się ze strukturą społeczeństwa amerykańskiego, w którym zaniknie klasa średnia ze stałym zatrudnieniem? Co to będzie oznaczać dla ludzi, którzy dosłownie nie wiedzą, gdzie będą pracować, czy w ogóle będą pracować, albo ile będą zarabiać.

Cutbacks Fuel Contingent Workforce.

245

1

| Temporary Workers Are on Increase in Nation's Factories, „New York Times" I 6.06.1993 s. Al—D2.

2

   bito the Dark: Rough Ride Ahead for American Workers, „Training" 7/1993 s. I 24-25.

3

   Cutbacks Fuel Contingent Workforce, „USA Today," 3.03.1993 s. IB.

4

   Hired Out: Workers Are Forced to Take Morę Jobs with Few Benefits, „Wall Street I Journal," 11.03.1993 s. Al.

5

   Cutbacks Fuel Contingent Workforce.

6

   Into the Dark s. 26.