55558 Obraz (1564)

Rozdział 8

ISTOTA, CEL I ZAKRES ANALIZY KOSZTÓW

8.1. Sprawozdawczość finansowa jako źródło danych dla analizy kosztów

Analiza kosztów w obrębie analizy ekonomicznej stanowi tę część składową analizy finansowej, której przedmiotem badań są koszty przedsiębiorstwa.

Znaczenie analizy kosztów wynika z roli kosztów jako jednej z podstawowych kategorii ekonomicznych; są one czynnikiem decydującym o wysokości zysku z działalności gospodarczej. Celem analizy kosztów jest dostarczenie informacji dotyczących rodzaju i wielkości poniesionych kosztów, ustalenie czynników wpływających na ich poziom oraz określenie możliwości poprawy efektywności gospodarowania przez oddziaływanie na wielkość i strukturę kosztów^{1 2}, a więc:

•    ocena wielkości rzeczywiście poniesionych kosztów w porównaniu z ich wielkością postulowaną (ujętą w planie, kosztorysie, kalkulacji wstępnej, budżecie kosztów) oraz ustalenie odchyleń;

•    ocena wielkości kosztów badanego okresu w porównaniu z kosztami okresów ubiegłych;

•    porównanie wielkości i struktury kosztu jednostkowego między przedsiębiorstwami tej samej branży;

•    rozpoznanie czynników' kształtujących wielkość kosztów przedsiębiorstwa oraz ustalenie siły i kierunku wpływu tych czynników na wysokość kosztów;

•    poszukiwanie możliwości poprawy gospodarowania czynnikami produkcji poprzez ocenę efektywności ich wykorzystania;

•    badanie poziomu kosztów (udziału kosztów w przychodach), ustalenie kierunku zmian w poziomie kosztów (wzrostu lub zmniejszenia) i wskazanie przyczyn tych zmian;

•    poszukiwanie możliwości obniżenia kosztu jednostkowego;

•    dostarczenie danych dla planowania i budżetowania kosztów.

Spniwn/diiwc/MM riiumsowii jako źródło danych dla analizy kosztów

257

Uwzględniając zadania stawiane analizie kosztów, można wyodrębnić następujące rodzaje tej analizy:

•    analizę kosztów w układzie rodzajowym;

•    analizę kosztów w układzie funkcjonalno-przedmiotowym;

•    analizę kosztu jednostkowego;

•    analizę wybranych składników kosztów przedsiębiorstwa;

•    analizę kosztów w rachunku decyzyjnym.

Analizę kosztów przeprowadza się głównie na podstawie sprawozdawczości finansowej, ewidencji księgowej i kalkulacji kosztów. W odniesieniu do bardziej szczegółowych analiz — np. analizy kosztów bezpośrednich — należy korzystać / dokumentów źródłowych, ewidencji magazynowej i sprawozdawczości rzeczowej.

W jednostce gospodarczej rozgranicza się sprawozdawczość zewnętrzną (regulowaną aktami prawnymi) i sprawozdawczość wewnętrzną (określaną przez kierownictwo przedsiębiorstwa).

Aktami prawnymi regulującymi sprawozdawczość finansową są:

•    Ustawa z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 1993 r., nr 106, poz. 482 z późn. zm.);

•    Ustawa z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. z 1994 r., nr 121, poz. 591 z późn. zm.; nowelizacja ustawy z dnia 9 listopada 2000 r. — Dz.U. nr 113, poz. 1186);

•    Ustawa z dnia 29 czerwca 1995 r. o statystyce państwowej (Dz.U. nr 88, poz. 439) i coroczne rozporządzenia Rady Ministrów dotyczące programu badań statystycznych (na ich podstawie Prezes Głównego Urzędu Statystycznego wydaje zarządzenia w sprawie obowiązków sprawozdawczych w zakresie finansowej działalności przedsiębiorstw).

Uwzględniając powyższe regulacje prawne, należy rozgraniczyć koszty w ujęciu podatkowym i koszty w ujęciu rachunkowym.

Sprawozdawczość finansowa do celów podatkowych, obejmująca bilans, rachunek zysków i strat oraz dane uzupełniające do rachunku zysków i strat, ma na celu wskazanie prawidłowości ustalenia dochodu jako podstawy naliczenia podatku dochodowego. Informacje o kosztach zawarte w tej sprawozdawczości dotyczą wszelkich kosztów poniesionych w celu uzyskania przychodów; w konkretnym przypadku mogą się one znacznie różnić od kosztów przedsiębiorstwa naliczonych zgodnie z ustawą o rachunkowości w celu ustalenia zysku (straty) brutto.

Elementy różnicujące koszty w ujęciu podatkowym i koszty w ujęciu rachunkowym wykazuje się w danych uzupełniających sprawozdawczości podatkowej.

Ustawa o rachunkowości nakłada na jednostki prowadzące księgi rachunkowe obowiązek sporządzania na dzień zamknięcia ksiąg oraz na inny dzień bilansowy sprawozdania finansowego, które w swej zasadniczej części składa się z bilansu, rachunku zysków i strat oraz informacji dodatkowej (obejmującej wprowadzenie do sprawozdania finansowego, dodatkowe informacje i objaśnienia).

1

¹ W analizie kosztów, ze względu na ograniczoną objętość opracowania, wskazano istotę problemu

2

najważniejsze zagadnienia.