55974 Psychologia9

132 PSYCHOLOGIA WSFÓtCZESNA: LEPIEJ, WIĘCEJ, PRZYSTĘPNIEJ

Przekrój poprzeczny przez obszar czuciowy i mchowy kory mózgowej widzianej od przodu

Obszar uczuciowy

Obszar ruchowy

.,7„₃,_r.    :K.

{ nraraą ■ \

. Warg/;. -    \

', Dolna MaiQa A'?ęt>y. dziąsła I szczęki ■0 Język ■

AA/. Gardło \§Si Wnętize brcucha

Narządy [ płciowe |

/Kolano / Kostka Palce stóp

( _/^/Bruzda ~ / środkowi

Obszar-j ruchowy:

Połykacie

Piat czołowy

Bruzda boczna

Piat ciemieniowy

Obszar czuciowy

Piat potyliczny

piat skroniowy

GEOGRAFIA KORY MÓZGOWEJ

Kora mózgowa dzieli się na cztery ptaty: czołowy, ciemieniowy, skroniowy i potyliczny. Obszar wzrokowy znajduje się w piacie po-, tylicznym, a słuchowy - w piacie skroniowym. Obszary czuciowe i ruchowe leżą naprzeciw siebie po obu stronach bruzdy środkowej. Co by się stało, gdyby neurochirurg dokonał stymulacji obszaru czuciowego lub mchowego podczas operacji mózgu?

TT,

Okolica słuchowa jest natomiast położona w piacie skroniowym i rozciąga się wzdłuż bruzdy bocznej. Dźwięki powodują drganie pewnych struktur w uchu (por. rozdział piąty), skąd informacja jest przesyłana do słuchowego obszaru kory. który wykazuje aktywność podczas siyszenia dźwięków. Słyszysz dźwięk, kiedy neurony wyładowują się w tym obszarze.

PRZEMYŚL JESZCZE RAZ:

PRAWDA CZY JFAŁSZ? _

. .To pipwdo, że gdyby nsuro-- •(chirurg dokona! elekttycznef.^ • ^stymulacji odpowiedniego:! ■ obszaru twojej koiy, byłbyś, j golowy przysiąc że kłoś do-:

. tkną! twojej nogi by-yiilf

Tuż za bruzdą środkową, w płacie ciemieniowym, znajduje się kora czucio-, \va,. obszar, do którego docierają informacje z całej powierzchni ciała - wrażenia dotykowe oraz związane z temperaturą, bólem i ruchem. W zależności od tego, czy kręcisz palcem dłoni, czy^ podnosisz nogę, następuje wyładowanie różnych neuronów tego obszaru. Jeżeli neurochirurg dokonałby precyzyjnej stymulacji elektrycznej różnych neuronów rozmieszczonych w tym obszarze, to byłbyś go-$ tów przysiąc, że ktoś dotknął twojej ręki czy nogi.

Rycina 3.9 pokazuje nieproporcjonalnie dużą reprezentację twarzy i głowy w korze czuciowej w porównaniu z - powiedzmy - nogą czy plecami. Ta nadre-prezehtacja jest jedną z przyczyn, dla których twarz i głowa są znacznie wrażliwsze'na dotyk niż inne części ciała.

Przed wielu laty⁵ wykryto, że pacjenci z uszkodzeniami jednej półkuli mózgowej uj awniaj ą ubytki funkcji czuciowych lub ruchowych po przeciwnej stronie cia-: la poniżej poziomu-głowy Doprowadziło to do odkrycia, że nerwy czuciowe i ruchowe krzyżują się w mózgu i innych okolicach. Półkula lewa otrzymuje impulsy z prawej strony ciała i kontroluje ruchy tejże strony, a prawa półkulą jest powiązana z lewą stroną ciała.

Jak spowodować uśmiech małpy? Jednym ze sposobów-jest zamocowanie elektrody w korze ruchowej i przesłanie tam impulsu elektrycznego. Przyjrzyjmy ^; się, na czym to polega.

Kora ruchowa (motoryczna) znajduje się w piacie czołowym i jest oddzielona bruzdą środkową od znajdującej się w płacie ciemieniowym kory czuciowej i (sensorycznej). Wyładowania neuronów kory ruchowej wywołują ruchy poszcze-: gólnych części ciała. Przed ponad stu laty niemieccy uczeni elektrycznie stymulowali korę ruchową u psów i zaobserwowali, że prowadzi to do skurczów mięśni (Fritsch, Hitzig, 1870). Od tego czasu badacze układu nerwowego sporządzili mapę kory ruchowej u ludzi i wielu zwierząt, umieszczając w poszczególnych obszarach mózgu elektrody! badając, jakie części ciała się poruszają wskutek takiej stymulacji. Na przykład Jose Delgado spowodował u jednego ze swoich pacjen-, tów zaciskanie pięści, w chwili gdy chciał on rozluźnić dłoń. Człowiek ten powiedział wówczas do badacza: „Pańska elektryczność, doktorze, jest silniejsza od mojej woli” (Delgado, 1969, s. 114). Delgado w podobny sposób wywoływał uśmiech małpy, tysiące razy pod rząd. Gdyby neurochirurg stymulował pewien obszar koty ruchowej w twojej prawej półkuli, spowodowałoby to podniesienie przez ciebie lewej nogi. Czynność ta zostałaby odczuta dzięki korze czuciowej i mógłbyś się długo zastanawiać, czy sam chciałeś tę nogę podnieść!

MYŚL, JĘZYK A KORA MOZG OWA

Obszary kory mózgowej niezaangażowane bezpośrednio w odczuwanie lub wykonywanie czynności motorycznych są nazywane korą kojarzeniową (asocjacyjną). To te obszary kory mózgowej umożliwiają tak szeroki zakres i taką głębokość procesów ludzkiego uczenia się, myślenia, posługiwania się językiem i ludzkiej pamięci. Okazuje się, że przednia część mózgu, położona w pobliżu

Wzmiankę o związku jednostronnego uszkodzenia mózgu i paraliżu po stronie przeciwnej znajdujemy już w traktatach medycznych przypisywanych Hipokratesowi (ok. 400 p.n.e.) (przyp. tłum.)-