56287 Skanowanie 13 11 08 30 (7)

dostrzegając w intuicjach i pomysłach filozoficznych nauk niepisanych cenne inspiracje dla współczesnych dociekań filozoficznych i (interesującym mnie szczególnie) filozoficznej refleksji nad podstawami nauki. W naukach niepisanych Platon próbuje, po raz pierwszy w dziejach filozofii, zgłębić fundamentalne problemy, które mutatis mutandis nurtują^ również współczesnych filozofów i naukowców. W filozofii i nauce doszło na przestrzeni wieków do niebywałego rozwoju poznawczego, w przełomowych momentach drogą radykalnych, rewolucyjnych przewrotów, zrywając z wcześniejszą tradycją, niemniej przy wszystkich tych transformacjach można doszukać się, nie zerwanej nigdy, kontynuacji podstawowych pytań postawionych przez założyciela Akademii. Platon w swych poszukiwaniach podstaw wszystkiego sta wda pytania, docierające do kresu (którego istnienie uświadomił nam Ludwig Wittgenstein), jaki wyznacza język w^r stawianiu pytań. Co oczywiście nie oznacza, że problem „uwięzienia” przez język podmiotu poznającego w Wittgensteinowskim sensie mógłby być przez Platona wyartykułowany. W paradygmacie onto 1 ogiczno-teoriopoznawczym, który wyznacza jego myślenie i całej tradycji starożytnej, zupełnie inaczej konceptualizow⁷ane są relacje między rzeczywistością, poznaniem i językiem.

W powyższym tekście koncentruję się na dwóch zagadnieniach, związanych - jak sądzę - z najbardziej oryginalną częścią nauk niepisanych, mianowicie obszarem związków ontologii i matematyki. Pierwszym z nich, w sformułowaniu ontologicznym, jest problem obecności w⁷ bycie struktur matematycznych, w sformułowaniu epistemologicznym - pozna wolności rzeczywistości dzięki matematyce. Drugi, będący pewną uszczegółowioną w⁷ersją pierwszego, wyjaśnia, jak teoria pierwszych pryncypiów⁷ pozwala porządek świata ludzkiego opisywać językiem wywodzącym się matematyki. Jest to zarazem egzegeza tytułu tekstu tłumacząca, jak po Platońsku konceptualizowcne Jedno pozwala przerzucić most między dwcma odmiennymi wymiarami rzeczywistości:    światem bytów⁷

matematycznych i rzeczywistością ludzką, przepojoną wartościami. Teoria pierwszych pryncypiów⁷ ukazuje ontyczne przyczyny skuteczności matematycznego ujmowania rzeczywistości.

5. Trudności wczesnej teorii idei i problem uzasadnienia skuteczności poznawczej matematyki jako aporetyczne źródła teorii pierwszych pry ncy piów. Systematyczne wyłożenie Platońskiej ontologii możliwe jest na dw⁷a sposoby: „w dół” i „w⁷ górę” (Kcrroóoę, avo5oę; kathodos, anodos). Można zacząć od natury⁷ pierwszych pryncypiów i dalej - w układzie dedukcyjnym - wykazywać, jak z tego, co absolutnie pierwsze (w⁷ sensie o.p%ai, crrorr|sia; archai, stoicheia) konstytuowane są kolejne, hierarchicznie uporządkowane poziomy rzeczywistości. Można też - w kierunku odwrotnym - dojść do pryncypiów na końcu (jako ostatecznego zwieńczenia systemu teoretycznego) w redukcyjnych rozumowaniach implikujących konieczne cechy, jakie muszą posiadać poszukiwane pierwsze pryncypia, aby (przy⁷ danej nam organizacji rzeczywistości) spełniały⁷ funkcje, które się od nich wymaga, tj. jako absolutnie pierwszych. Dla postawionych tu celów⁷ właściwsze będzie przedstawienie teorii pierwszych pryncypiów w ujęciu

8