56401 P1090288

bu jest opłacalna oraz czy hardziej opłacalna jest produkcja wyrobu .ą. czy wyrobu B.

Zapewnienia kontroli przebiegu procesów działalności przedsiębiorstwa i wysokości ponoszonych kosztów. Ponieważ nie mu idealnego wzorca do oceny poprawności kształtowania się kosztów, porównuje się je z: u uzyskanymi przychodami.

•    kosztami poprzedniego okresu.

•    kosztami planowanymi.

m kosztami innych przedsiębiorstw.

Rachunek kosztów może służyć także jako podstawa do podejmowania decyzji, czyli kształtowania przyszłych kosztów. Zadaniem rachunku kosztów w tej dziedzinie jest;

•    przewidywanie rezultatów' zamierzonych decyzji, czyli planowanie kosztów,

•    gromadzenie danych o faktycznych efektach zrealizowanych decyzji,

•    porównywanie faktycznych efektów z przewidywaniami.

•    podejmowanie działań korekcyjnych, jeśli się okaże, iż realizowane decyzje nic przynoszą spodziewanych elektów.

Rachunek kosztów w fazie ustalania działań ma służyć racjonalizacji działań przedsiębiorstwu w przyszłości, osiąganiu zamierzonych celów za pomocą minimalnych kosztów oraz zapobieganiu powstawania kosztów zhęd« nych nic związanych z planowanymi działaniami.

42 Klasyfikacja systemów rachunku kosztów

W dążeniu do coraz lepszego spełniania zadań, jakie są stawiane rachunkowi kosztów, wykształciły się dwa podstawowe jego rodzaje:

•    rachunek kosztów pełnych.

•    rachunek kosztów zmiennych (niepełnych).

Historycznie wcześniejszy jest rachunek kosztów pełnych. Rachunek ten jest oparty na następującej filozofii: zostały poniesione określone koszty i wyprodukowane określone wyroby, dlatego wszystkie koszty, jakie powstały w przedsiębiorstwie, są kosztami tych wyrobów. Cala więc wartość zużytych czynników produkcji powinna być wchłonięta przez wytworzone wyroby i w ten sposób otrzymuje się rzeczywisty, faktyczny i pełny koszt każdego wyrobu. Ze względu na możliwość przypisania kosztów poszczególnym wyrobom w rachunku kosztów pełnych są one dzielone na koszty bezpośrednie i koszty pośrednie (wspólne).

Rachunek kosztów zmiennych opiera się na całkiem innej filozofii. “Ba rodzaj rachunku kosztów zmierza do przypisania wyrobom tylko części

poniesionych w przedsiębiorstwie kosztów, a mianowicie kosztów zmiennych. Koszty stale są w rachunku kosztów zmiennych traktowane nie tyle jako koszty produkcji, ile jako koszty gotowości do produkcji. W związku z tym są przyjmowane jako koszty okresu i bezpośrednio odnoszone do wyniku. Jak z powyższego wynika, rachunek kosztów zmiennych jest bardziej nastawiony na generowanie informacji służących podejmowaniu bieżących decyzji, umożliwiających przystosowanie się przedsiębiorstwa do zmiennych wpływów rynku oraz innych istotnych elementów zmiennego otoczenia. Dlatego podstawową zasadą tego rachunku jest podział kosztów na koszty zmienne i koszty stale oraz wycena produktów tylko na podstawie kosztów zmiennych, czyli tych kosztów, które są bezpośrednio związane z wytworzonymi produktami. Nadwyżka przychodów nad kosztami zmiennymi, nazywana marżą brutto, ma pokryć koszty stale I zapewnić przedsiębiorstwu zysk.

4.3, Rachunek kosztów pełnych

Rachunek kosztów pełnych jest oparty na kosztach historycznych, czyli kosztach już poniesionych. Jest on nazywany często rachunkiem tradycyjnym. Grupuje on koszty według podmiotów, według miejsc powstawania oraz według wyrobów. Cechami rachunku kosztów pełnych są:

•    podział kosztów całkowitych na koszty bezpośrednie i koszty pośrednie,

•    koszt jednostkowy wyrobu jest ustalany na podstawie pełnego zużycia wszystkich czynników produkcji,

•    rozliczenia kosztów pośrednich na poszczególne wyroiły dokonuję się za pomocą różnych kluczy podziałowych, które mają zapewnić proporcjonalny podział kosztów pośrednich na wytworzone wyroby.

Model rachunku kosztów pełnych zakłada, iż na wysokość całkowitych kosztów przedsiębiorstwa wpływ ma tylko jedna zmienna - wielkość produkcji. Pomija jednak to, iż w gospodarce rynkowej stopień wykorzystania zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa może być różny, a niekiedy bardzo niski. Wówczas niekorzystnie mogą się układać proporcje pomiędzy kosztami stałymi i kosztami zmiennymi.

Rachunek kosztów pełnych spełniał swoje zadania w sposób właściwy wtedy, kiedy zdolność produkcyjna przedsiębiorstwa była w pełni wykorzystana oraz kiedy udział kosztów pośrednich w kosztach całkowitych był relatywnie niski. Jednak od pewnego czasu warunki te są coraz rzadziej spełniane, ponieważ bariery popytowe istotnie ograniczają możliwości pełnego wykorzystania zdolności produkcyjnej przedsiębiorstwa. W tych okolicznościach następuje również systematyczny spadek udziału kasztów bezpośrednich w kosztach całkowitych na rzecz wzrastu udziału kosztów pośrednich. Spadek kosztów bezpośrednich jest następstwem coraz doskonalszej techni-

79