56874 P1100540

22 l-awwny tynku InpinłDwtgo

lania kapitału, lecz także względami pozafinansowymi, np. możliwością rozw3 miast i gmin. Dzięki emisji obligacji może bowiem być finansowana budowa drt¹ modernizacja komunikacji miejskiej lub rozbudowa instytucji kulturalno-oświ¹. towych [17].

1.2. Rodzaje papierów wartościowych na rynku finansowym

Na rynku kapitałowym istnieją różne rodzaje papierów wartościowych. Dają one różne korzyści inwestorom i są używane do różnych celów gospodarczych przy uwzględnieniu zróżnicowanych zasad i sposobów ich obrotu. Można wyróżnić kilka głównych kryteriów klasyfikacji papierów wartościowych, a mianowicie kryterium:

•    funkcji prawnych przypisanych papierom;

•    sposobu przenoszenia tytułu własności do praw majątkowych;

•    korzyści wynikających z posiadania papieru;

•    reakcji na koniunkturę w makrootoczeniu;

•    domicylu wystawcy papieru;

•    rodzaju rynku papierów wartościowych.

Zgodnie z kryterium funkcji prawnych przypisanych papierom wartościowym można wyróżnić papiery dokumentujące:

•    udział w spółkach akcyjnych (akcja),

•    wierzytelności pieniężne (obligacja, czek, weksel. los loteryjny),

•    prawo do zarządzania rzeczami (list zastawny, konosament w transporcie towarowym).

W ramach tej klasyfikacji należy wspomnieć o formie mieszanej papieru, tzn. o obligacjach zamiennych. Oferują one wierzycielowi możliwość zamiany posiadanych przez niego obligacji spółki akcyjnej na akcje tej spółki. Obligacje zamienne są zatem w pewnym sensie skrzyżowaniem papieru udziałowego z papierem reprezentującym wierzytelność pieniężną.

Natomiast stosując kryterium sposobu przenoszenia tytułu własności do praw majątkowych wyodrębnia się:

•    papiery na zlecenie, które legitymują osobę imiennie wskazaną przez pisemne oświadczenie zawarte na papierze wartościowym zawierającym co najmniej podpis zbywcy (co jest równoznaczne z przeniesieniem praw na inną osobę);

•    papiery imienne, które legitymują tylko osobę wskazaną imiennie na dokumencie; obrót tymi papierami jest zatem znacznie ograniczony, ponieważ przenoszenie praw ich własności może wystąpić wyłącznie wskutek pisemnego zrzeczenia się uprawnień związanych z tym dokumentem na rzecz innych osób; czasem sam wystawca papieru wprowadza ograniczenia określone np. przez przenoszenie akcji tylko na rzecz osób związanych z danym zawodem.

Z kolei według kryterium korzyści wynikających z posiadania papierów wartościowych można wymienić:

•    papiery zasilająco-lokacyjne, czyli przynoszące pewien dochód zależny od kapitału ucieleśnionego w dokumencie; pierwsze z nich to papiery dywidendowe o dochodzie zmiennym (akcje), które zapewniają dochód zależny od efektów gospodarczych emitenta, drugie natomiast to papiery procentowe o dochodzie stałym zależnym od pożyczonego kapitału (obligacje, listy zastawne, skrypty dłużne);

•    papiery rozliczeniowe mające charakter rozliczeniowo-obiegowy, ponieważ usprawniają obrót pieniężny (czeki) lub usprawniają kredytowanie (weksle).

W ujęciu globalnym, stosując kryterium reakcji na koniunkturę w makro-otoczeniu. można wyróżnić papiery wartościowe, których:

•    ceny i obrót zależą od wahań koniunktury (giełdowej i globalnej);

•    ceny i obrót nie zależą w sposób istotny od wahań koniunktury.

Ważna jest również analiza omawianych dokumentów według kryterium do-micylu wystawcy papierów wartościowych, czyli umownego miejsca wypełniania zobowiązania pieniężnego w sensie zarówno geograficznym, jak i segmentu rynku (publiczny i niepubliczny rynek). Można zatem wyróżnić: ²

1

   papiery na okaziciela, czyli bezimienne (akcje, obligacje, weksle, czeki, losy loteryjne); charakteryzują się one uproszczonym trybem przenoszenia praw własności. ponieważ legitymują każdą osobę, która przedstawia taki dokument wystawcy. jako osobę uprawnioną; w przypadku utraty tych dokumentów powrót do uprawnień przez prawowitego właściciela jest trudny lub wręcz niemożliwy;

2

   papiery krajowe wystawione przez osoby krajowe.

•    papiery zagraniczne wystawione przez osoby zagraniczne; są one coraz ważniejsze w związku z globalizacją rynków kapitałowych, a więc liberalizacją obrotu papierami wartościowymi.

W danym państwie, z różnych przyczyn, papiery wartościowe mogą być wystawiane w walucie krajowej lub obcej. Ten drugi przypadek występował w historii polskiego rynku kapitałowego (denominacja papierów). Obecnie papiery wartościowe wystawiane w walucie obcej są traktowane jako wartość dewizowa, tzn. że obrót nimi musi być zgodny z przepisami prawa dewizowego.

Inne kryterium klasyfikacji jest ściśle związane z rodzajami rynku papierów wartościowych. Są to np. papiery: