57471 IMGu20 (2)

i wzrost

Panowanie Teresa (który zmarł w wieku 92 lat, około 450 BC)

wzrost potęgi Otfirysów

Pot*

ką, był naywybitniejszf władca Odrysów - Sitalkes. Jego polityczna rola

Odrysów przypadły na I połowę V wieku BC. Istnieją przesłanki wskazuj^^^¹ w tym czasie niektóre miasta greckie z południowych wybrzeży Tracji musiały ^ cić Odn-som trybut. Następcą Teresa, po krótkim epizodzie panowania Sp_aJ

Odrysów ujawniły się zwłaszcza w czasie pierwszej wojny peloponeskiej, w Sitalkes od 431 BC brał udział jako sojusznik Aten. Jego syn Sadokes otrzyj nawet z tego tytułu obywatelstwo ateńskie, a w Pireusie ustanowione zostało ₀f, cjalne święto trackiej bogini Bendis. Podejmując w ramach działań wojenny^ w 429 BC wyprawę przeciw’ Macedonii, Sitalkes - jak pisze znów Tukidydes (n 90, - miał pod sobą ..nie mniej niż sto pięćdziesiąt tysięcy ludzi; z czego większą stanowiła piechota, mniej więcej trzecią część jazda. Jazda składała się przede wszy# kim z Odrysów*, a następnie Getów”.

Ktrirmiwi s*ę Traków w struktury cywilizacyjne i»nn śródziemnomorskiego

Panowanie Sitalkesa zakończyła w 424 BC nieudana wyprawa na Tryballów w trakcie której władca zginął (lub został obalony). Władzę przejął jego bratanek Seutes I, otrzymując w' spadku państwo nie tylko potężne politycznie, ale także eko-nomicznie. Ilustrację tego stanowi wzmianka Tukidydesa (II, 97), iż: „Podatki z cale. go kraju zamieszkanego przez barbarzyńców i z miast helleńskich należących do państwa [Odrysów | J.Ch.] wynosiły za panowania następcy Sitalkesa, Seutesa-któ-ry największe podatki ściągał - sumę równoważną kwocie czterystu talenów i ściąga ne byt|i ^{w z}ł^oc*^e I srebrze. Niemniejszą wartość przedstawiały podarunki ze złota i srebra, tkaniny' wzorzyste i zwykłe i inny sprzęt ofiarowany nie tylko królowi, ale i dygnitarzom i szlachcie odryskiej”. Przytoczona informacja wskazuje, że na tym etapie rozwoju organizacja społeczno-polityczna i gospodarcza stworzona przez Odrysów posiada wszystkie klasyczne cechy antycznego państwa. W ten sposób Inkowie, przynajmniej w części włączyli się w struktury cywilizacyjne świata śródziemnomorskiego.

Ryc. 396

Srebrne pozłacane apflkacje rzędu irańskiego z Lancy koro Lonccza (380-350 p n e)

Następcy Seutesa I (panującego do 410 BC), m.in. Medokos i Seutes II, uwikłani w walki dynastyczne i konflikty z innymi plemionami trackimi, nie zdołali utrzymać potęgi państw a Odrysów'. Stopniowo traciło ono znaczenie, by w 342/341 BC ugiąć się, jak większość plemion trackich, przed kolejną potęgą - Macedonią Filipa IL Jest swoistym paradoksem, iż w okresie osłabienia politycznego w IV wieku BC, ugrupowanie połudmowotrackie osiągnęło szczytowy etap rozwoju cywilizacyjnego. Wytworzony wówczas synkrecyczny model kulturowy w szerokim zakresie czerpał zarówno z własnej tradycji, jak i z dorobku cywilizacyjnego Greków i innych ludów.

Społeczności epoki brązu i wczesnej epoki żelaza

ugrupowania

północnotrackie

Całkiem inaczej, ze względów geograficznych, potoczył się we wczesnej epoce żelaza rozwój cywilizacyjny ugrupowań północnotrackich, zajmujących obszary karpac-ko-dunajskie na północ od dolnego Dunaju. Północna część tych obszarów, zwłaszcza rerenfl$iedmiogrodu znalazła się w strefie infiltracji stepowców, w części południowej natomiast obserwować można objawy konsolidacji kulturowej miejscowego środowiska. Wyrazem tego było pojawienie się kultury Basarabii (koniec IX - koniec VII wieku BC), zajmującej rozległe terytoria od Banatu poprzez Nizinę Wołoską aż po środkową Mołdawię, a na północy sięgającej Siedmiogrodu. Znana jest ona tak z osiedli, jak i cmentarzysk ciałopalnych (choć odnaleziono też zespoły z pochówkami szkieletowymi)^ bogatym inwentarzem naczyń ceramicznych, zdobionych charakterystycznymi motywami ryto-stempelkowymi. Mimo przemian stylistycznych w młodszej fazie (wydzielonej jako kultura Ferigile-Birse§ti - VI-V wiek BC), środowisko to wykazywało ciągłość osadniczo-kulturową do momentu ujawnienia się na arenie dziejowej w IV wieku BC, jako żywioł należący do geto-dackiej wspólnoty etnicznej. Niewątpliwie ugrupowania z terenu Niziny Wołoskiej, Dobrudży, a także południowej Mołdawii były zapleczem demograficznym tzw. państwa Dromichaitesa, organizmu politycznego, który powstał u schyłku IV wieku BC, jako próba emancypacji politycznej północnotrackich ugrupowań etnicznych. Jego udział w konflikcie z jednym z diado-chów, władcą Tracji Lizymachem (w 313 BC), świadczy o sile i ambicjach politycznych władców getyjskich z obszarów na północ od Dunaju.

ugrupowania z Wyżyny Mołdawskiej i Besarabskiej

Nieco inaczej kształtowała się sytuacja ugrupowań z Wyżyny Mołdawskiej i Besa-rabskiej (kultura Cozia-Sachama i lokalny odłam kultury Basarabii). Tereny te w większym stopniu zostały objęte infiltracją ludności stepowej jeszcze na etapie przedscytyj-skim. Tak zapewne doszło do ukształtowania się historycznie zidentyfikowanego związku etnicznego, znanego pod nazwą Agatyrsów. To irańskie z nazwy, a kulturowo trackie ugrupowanie zapisało się na kartach dziejów historią konfliktów ze światem scytyjskim w VI i V wieku BC, których echa zostały utrwalone w relacjach Herodota. Pochodzące z terenów Mołdawii i Besarabii liczne (głównie pojedyncze) znaleziska militariów scytyjskich, datowanych w większości na VI wiek BC, zdają się tworzyć sugestywne tło do atmosfery wrogości między obydwoma żywiołami. Presja scytyjska, a także impulsy cywilizacyjne wywodzące się ze środowiska greckich kolonii z północno-zachodnich wybrzeży Morza Czarnego, przyczyniły się do konsolidacji społeczno--gospodarczej ugrupowań z obszarów międzyrzecza Dniestru, Prutu i Seretu. Wyrazem tego było pojawienie się tam już w początkach VI wieku BC potężnie ufortyfikowanych osiedli wyżynnych typu Srince$ti, Cotnari, czy Butuceny. Obiekty tego typu stały się osnową struktur osadniczych i gospodarczych, trackich (getyjskich), a następnie dackich organizmów politycznych.

Aktywność żywiołu trackiego w tym rejonie potwierdza też (obok wielu innych danych)* datowana na około 200 BC, wzmianka Pompejusa Trogusa o walkach króla Dakaw Orolesa, z przybyłymi gdzieś z dorzecza Łaby germańskimi Bas tamami. Ugrupowania geto-dackie stały się w tym rejonie główną siłą polityczną, aż do czasu podboju Dacji przez Trajana na początku U wieku AC.

i wojownicy - koczownicy Wielkiego Stepu na pwgu historii

histoiyczr

nor

■

Kryzys ekologiczny z końca 11 i początku 1 tysiąclecia BC, zmienił po raz kolejny oblicze kulturowe Wielkiego Stepu i wyznaczył plemionom nomadów szczególne miejsce w historii. O takim biegu wypadków zadecydowały wielowiekowe doświadczenia kulturowe stepowców tworzące zmodyfikowany przes nowe czynniki adaptacyjne bagaż tradycji, ujawnionej tym razem tak w zespołach znalezisk archeologicznych, jak i na kartach dziejów. Wraz z początkiem okresu (wczesno)historyeznego przestali b\v

451