60630 IMG26 (19)

i.S A MICKIEWICZ

a których on nazywa na jwinniejszymi, ci są najszanowniejsi; a których on zamęczy, cS będą świięci.

A mądrzy między Wami nie są ci, którzy wzbogacili się przedając naukę swą, i nakupili sobie dóbr i domów, i zyskali od królów złoto i łaski.

Ale ci. którzy opowiadali Wam słowo Wolności, i cierpieli więzienia i bicia; a ci, którzy najwięcej ucierpieli, szanowni są; a ci, którzy śmiercią ząpię-1*0 czętują naukę swą, święci będą.

Zaprawdę powiadam Wam, iż cała Europa musi nauczyć się od Was, kogo nazywać mądrym. Bo teraz urzędy w Europie hańbą są, a nauka Europy głupstwem jest.

A jeśli kio z Was powie: Oto jesteśmy Pielgrzy-mowie bez broni, a jakże .mamy odmieniać porządek w państwach wielkich i potężnych?

Tedy kto tak mówi, -niech uważy: iż cesarstwo rzymskie było wielkie jak świat, i Imperator Rzym-•90 ski był potężny jak wszyscy królowie razem.

A oto Chtystus posłał przeciwko niemu dwunastu tylko ludzi prostaków, ale iż ludzie ci mieli duch święty, duch poświęcenia się, więc zwojowali Imperatora.

A jeśli kto z Was powie: Jesteśmy żołnierze, ludzie nieuczeni, a jakże mamy przegadać mędrców krain, które są krainy najoświeceńsze i najucywili-zowańsze?

ww. 153—184 nauka Europy głupstwem jest — por. I Kor. 3, 19 ww. 192—193 mieli duch święty — stpol. forma biernika, ww. 193—194 zwojowali Imperatora — podobnie jak w Księgach narodu Mickiewicz przedstawia pierwotne chrześcijaństwo jako ruch skierowany przeciw cesarstwu rzymskiemu, w. 197 krain, które są krainy — zwrot charakterystyczny dla stylu biblijnego w polskim przekładzie Wujka.

.39

KSIĘGI PIELGRZYM3TWA POLSKIEGO

Tedy kto -tak mówi, niech uważy, iż mędrcy ateńscy byli zwani najoświ-eceńsi i nąjucywilizowańsi a pokonani są słowem Apostołów, bo gdy Aposto łowię zaczęli nauczać w imię BOGA i Wolności, tedy lud opuścił mędrków, a poszedł za Apostołami.

V

Nieraz mówią Wam, iż jesteście wpośród Narodów ucywilizowanych i macie od nich uczyć się cywilizacji, ale wiedzcie, że ci, którzy Wam mówią o cywilizacji, sami nie rozumieją, co mówią.

Wyraz cywilizacja znaczył obywatelstwo, od słowa łacińskiego civis, obywatel. Obywatelem zaś nazywano człowieka, który .poświęcał się za Ojczyznę swą, jako Scevola, i Kurcjusz, i Decjusz, a poświęcenie się takie nazywano Obywatelstwem. Była -to cnota pogańska, mnie j doskonała niżeli cnota chrześcijańska, która każe poświęcać się nie tylko za Qj-208 Wyru: cywilizacja znaczył obywatelstwo — nieścisłe. Jest to wyraz nowolaciński, którego znaczenie dawne nie odbiegało od dzisiejszego. Wywodzi się od słowa starołacióskiego ciailis (obywatelski, państwowy), które używane było również w sensie: godny obywatela.

211 Sceuola, i Kurcjusz, i Decjusz — legendarni bohaterowie starożytnego Rzymu: Mucius Scaevola w czasie oblężenia Rzymu przez Etrusków schwytany w obozie wroga włożył prawą rękę w ogień, aby dać świadectwo męstwu obrońców Rzymu Curtius rzucił się w zbroi w przepaść, która otworzyła się ną Forum podczas trzęsienia ziemi, aby przebłagać bogów ofiarą s tego, co było w Rzymie najcenniejsze: z broni i waleczności Decius Mus poświęcił się na ofiarę bogom podziemnym, aby zjednać Rzymowi zwycięstwo. Tak samo postąpił jego syn i wnuk.