60635 skanuj0030

zainteresowań, 2) formułowanie celów tworzenia teorii kultury językflfl opisywanie związków kultury języka z dziedzinami pokrewnymiJ'l| dopracowywanie się metodologii opisu języka w aspekcie kulturfl nojęzykowym, w tym m.in. ustalanie siatki pojęć i terminów, któryim posługuje się dziedzina zwana kulturą języka.

Zaprezentowane rozumienie kultury języka wiąże się przede wszystlflifl z samym językiem. Na tej podstawie można by powiedzieć, że kul tum języka to przede wszystkim poprawne używanie form językowych^, takie, które jest zgodne ze zwyczajem językowym (uzusem) warstwy wykształconej użytkowników języka i ustaloną na tej podstawie pn językoznawców normą językową.

Jeżeli porównamy tę definicję z teorią komunikacji językowej, któfl podstawy zostały omówione w rozdziale poprzednim niniejszej pirafl to okaże się, że jest to bardzo jednostronne, a w każdym razie niepołji* widzenie problemu. Przypomnijmy, że język w teorii komunikadj językowej, a zwłaszcza w teorii aktów mowy, jest traktowanyjjukfl środek, narzędzie służące do porozumiewania się ludzi ze sob i W procesie, jakim jest porozumiewanie się ludzi ze sobą, może on pcłnii' różne funkcje, które każdy z użytkowników języka świadomie fliłl intuicyjnie wyzyskuje, aby osiągnąć za pomocą języka określony ofl W tym sensie posługiwanie się językiem ma charakter celowy. A hi język mógł być skutecznym narzędziem działania każdego z osobni użytkownika języka, każdy konkretny użytkownik języka musi zduwfl sobie sprawę z tego, że język może być właśnie takim narzędzi®!, a zatem musi mieć świadomość językową i określoną pdl stawę wobec języka.

Świadomość językowa, inaczej kompetencja językowa, okl® siana jest jako

„zawarty w pamięci długotrwałej zasób obrazów znaków językdl wych oraz wiedza o ich użyciu obejmująca system wartośfll i ocen (emocjonalnych, estetycznych, moralnych, funkcjonał nych) oraz postaw, a także system umiejętności, nu wyko w, programów czynności językowych (podkfl moje — J.P.-P.)¹. Na świadomość językową składają się za IM uświadamiane lub nie wzorce, tj. normy, stereotypy i wyobrażenH

/uchowania językowe ukształtowane na podstawie dotychczaso-I wych doświadczeń lub przejęte od otoczenia w gotowej postaci. \ Wpływają one na rzeczywiste zachowanie językowe jednostek. Na I świadomość językową składają się także zdolności twórcze jedno-K Miki. Świadomość językowa może być zatem traktowana jako ■ Odbicie rzeczywistości praktyki językowej i jako swoisty mechanizm programujący i regulujący zachowanie językowe, czyli jako n a-[ turalna wewnętrzna norma językowa, zwana po-, tocznie poczuciem językowym, w przeciwieństwie do normy zewnętrznej, która jest składnikiem systemu**⁷.

■foltawa wobec języka jest kategorią osobowościową i wy-lię m.in. w dawaniu pierwszeństwa pewnym celom i sposobom Bojowania na bodźce w określonych sytuacjach, w ocenie zmian iHlmiłujących się w języku, ocenie poszczególnych odmian i środków Jtoyk<)wych. Postawy mogą być związane z przyjętym przez jednostkę liii) |M lipę społeczną (np. rodzinę, zespół koleżeński) systemem wartości, Hgmgil też być efektem emocjonalnego stosunku do języka. Wartości Niiiuijomilne motywujące postawy wywodzą się często z resentymen-■Ht, ksenofobii itp.

I h i (filmujące typy postaw wobec języka: racjonalna—irracjonalna, llfititowa—internacjonalna, konserwatywna—sprzyjająca zmianom, Hferni i Styczna—tolerująca różnorodność, purystyczna—liberalna, re-diitjlYO/na (licząca się z rzeczywistymi zachowaniami)—idealistyczna⁸.

Mil się uwzględni uwagi poczynione wyżej, to trzeba powiedzieć, że ■Rtl U < kultura języka > może być używany w wąskim i szerokim ^pumiu. Znaczenie wąskie tego terminu wiąże się z uwzględnieniem Hto (albo przede wszystkim) perspektywy wewnętrznojęzykowęj, tzn. IŚ(||( Juka została zaprezentowana np. w poglądach Haliny Kurkows-Hfi W tej perspektywie kultura języka będzie przede wszystkim pMiniUna jako działalność zmierzająca do udoskona-pii języka i umiejętność posługiwania się nim oraz |)|i|i|rń umiejętności posługiwania się językiem. Zna-|p!ll^ szerokie opiera się w znacznym stopniu na teorii komunikacji ■powej i pragmalingwistyce. W tym wypadku termin < kultura

386.

Ki * w.

■ l,7K—82 mniejszego opracowania.

61

1

St. Gajda, op. dt., s. 586.