skanuj0027

76 Laurence Kohlberg, Rochelle Mayer

psychologicznych może dopomagać w formułowaniu celów wychowania bez popadania w błąd psychologa. Nazwaliśmy to strategią logiki rozwojowej w definiowaniu celów wychowania.

Strategie definiowania celów wychowawczych i oceniania doświadczenia wychowawczego

Rozważaliśmy podstawowe psychologiczne i filozoficzne założenia trzech głównych nurtów ideologii wychowania. Teraz musimy rozważyć zastosowanie tych założeń do definiowania celów wczesnego wychowania.

Okazuje się, że istnieją trzy podstawowe strategie definiowania celów wychowawczych, które nazywamy strategią „zasobu cnót” lub „pożądanych rysów cech”, strategią „psychologii przemysłowej” lub „przewidywania sukcesu” oraz strategią „logiki rozwojowej”. Strategie te mają związek odpowiednio : ' ’ logiami: romantyczną, transmisji kulturowej i progresywną.

mantyk skłania się ku definiowaniu celów wychowawczych za pomocą .jzasobu cnót”, zbioru rysów charakteryzujących idealnie zdrową i w pełni funkcjonującą osobowość. Takie określenia celów uzasadniane są psychiatrycznymi teoriami spontanicznej, twórczej i ufnej w siebie osobowośai.. Standard wartości wypływa z romantycznej postaci błędu psychologa. Stanowiska odnoszące się do wartości (czy dana cecha charakteru jest pożądana) otrzymywane są na bazie psychologicznych sądów, dotyczących stanu faktycznego, tzn. czy dana cecha uważana jest za przejaw psychicznej choroby lub zdrowia.

/^Ideologia transmisji kulturowej definiuje bezpośrednie cele za pomocą standardów wiedzy i zachowania wyuczonych w szkole. Określa ona dalszyą cel, jako możliwą siłę i pozycję w systemie społecznym (tj. dochód, sukces)J W terminologii Skinnera celem iestjnaksymalizacja wzmocnienia, które każda jednostka otrzymuje z systemu, przy jednoczesnym utrzymaimTtego systemu:, W określaniu celów, to zogniskowanie się na orzekaniu późniejszego sukcesu jest wspólne dla tych, którzy zainteresowani są utrzymaniem systemu w jego obecnej postaci i tych, którym zależy na zrównywaniu możliwości sukcesu w tym systemie.

obrębie szkoły transmisji kulturowej istnieje druga strategia opracowywania celów, którą nazwaliśmy „psychologią przemysłową^ (Kohlberg, 1972). Psychologicznie biorąc, strategia ta jest bardziej jawrtle ateoretyczna niż podejście typu „zasób cnót”; pod względem stosunku do wartości jest ona bardziej względna społecznic. Przyjmując postawę wolnego od wartościowania konsultanta,/óććnia-ona zachowanie,ze względu na jego użytępz-

ność jako środka prowadzącego do celów ucznianta lub systemu i skupia się na empirycznym orzekaniu późniejszego sukcesu?) W praktyce, podejście to koncentruje się mocno na testach i pomiarach, ponieważ orzekają one lub przewidują późniejszy sukces- w systemie oświatowym lub społecznym.

Trzecia strategia „logiki rozwojowej” wiązana jest z ideologią progresywną. Progresywista wierzy, że liberalna koncepcja wychowania, dążąc do

urzeczywistnienia wewnętrznie wartościowych celów lub stanów, jest najlepsza dla wszystkich. Taka koncepcja celów musi posiadać składową psychologiczną. Progresywista określa to, co psychologicznie wartościowe, w terminach rozwojowych. W terminie „rozwój” mieści się pojęcie, że bardziej rozwinięty stan psychologiczny jest bardziej wartościowy lub odpowiedni niż stan mniej rozwinięty.

Strategia logiki rozwojowej stara się wyjaśnić, określić i uzasadnić koncepcję adekwatności zawartą implicite w pojęciu rozwoju. Czyni to poprzez: a) opracowanie formalnej psychologicznej teorii rozwoju — teorii poznawczo-rozwojowej, b) opracowanie formalnej etycznej i epistemologicz-nej teorii prawdy i wartości związanej z teorią psychologiczną, c) powiązanie obu tych teorii z faktami dotyczącymi rozwoju w określonym obszarze i d) opisanie empirycznych sekwencji rozwoju wartych pielęgnowania.

Powinniśmy teraz zbadać krytycznie te trzy strategie. Nasze zadanie jest zarówno logiczne, jak i empiryczne. Logicznie podstawową jest kwestia — czy strategia określa cele, które są aksjologiczne spójne wewnętrznie czy też powszechnie pożądane? Czy potrafi uporać się z ciężarem względności lub arbitralności swych wartości? Empirycznie zaś główne.jest pytanie — czy strategia określa cele zapowiadające coś o trwałej wartości w późniejszym życiu?

I Strategia zasobu cnót~(

Strategia „zasobu_ęnót” w stosunku do wyboru celów jest podejściem, które najbardziej naturalnie trafia do pedagogów. Przykładem jest sformułowanie listy celów Heads Start — jak podaje się w przeglądzie dr Edith Grosberg (1969) — proponowanej przez grupę autorytetów w dziedzinie rozwoju dzieckadSlnym z celów jest „pomoc w emocjonalnym” i społecznym rozwoju dziecka przez wzbudzanie zaufania do siebie, spontaniczności, ciekawości i samodyscyplifly?⁵. Można zauważyć, że rozwój jest określany tutaj zajomocą ęechT)Z punktu widzenia logiki rozwojowej 1ó.valifTkowanie term i rfif^ „ ro z w ój społeczny” za pomocą opisu i wymieniania cech jest zbyteczne i zwodnicze. Zwolennik teorii rozwojowej wskazałby empiryczne uniwersalia w przedszkolnym rozwoju społecznym i teoretyczne implikacje ich dalszego rozwoju oraz wskazałby warunki stymulujące taki rozwój. Takie wytyczanie rozwoju powinno uczynić niepotrzebnymi słowa opisujące cechy, takie jak „spontaniczność” i „wiara w siebie”.

Uzasadnienie użycia słów opisujących cechy do kwalifikowania rozwoju jako celu wychowawczego było takie, że rozwój jest terminem zbyt niejasnym. Rozważymy tę kwestię później. Musimy tutaj zauważyć jedynie dowolność i niejasność leżącą u podłoża wszystkich prób użycia odcieni zwykłych terminów określających cechy osobowości lub charakteru do definiowania wychowawczych standardów lub wartości. Ta dowolność i niejasność istnieje w zestawieniu cech zdrowia psychicznego, takich jak lista