33778 skanuj
2

76 Laurence Kolilberg, Roclielle Mayer

psychologicznych może dopomagać w formułowaniu celów wychowania bez popadania w błąd psychologa. Nazwaliśmy to strategią logiki rozwojowej w definiowaniu celów wychowania.

Strategie definiowania celów wychowawczych i oceniania doświadczenia wychowawczego

Rozważaliśmy podstawowe psychologiczne i filozoficzne założenia trzech głównych nurtów ideologii wychowania. Teraz musimy rozważyć zastosowanie tych założeń do definiowania celów wczesnego wychowania.

Okazuje się, że istnieją trzy podstawowe strategie definiowania celów wychowawczych, które nazywamy strategią „zasobu cnót” lub „pożądanych rysów cech”, strategią „psychologii przemysłowej” lub „przewidywania sukcesu” oraz strategią „logiki rozwojowej”. Strategie te mają związek odpowiednio z ideologiami: romantyczną, transmisji kulturowej i progresywną.

Romantyk skłania się ku definiowaniu celów wychowawczych za pomocą „zasobu cnót”, zbioru rysów charakteryzujących idealnie zdrową i w pełni funkcjonującą osobowość. Takie określenia celów uzasadniane są psychiatrycznymi teoriami spontanicznej, twórczej i ufnej w siebie osobowości. Standard wartości wypływa z romantycznej postaci błędu psychologa. Stanowiska odnoszące się do wartości (czy dana cecha charakteru jest pożądana) otrzymywane są na bazie psychologicznych sądów, dotyczących stanu faktycznego, tzn. czy dana cecha uważana jest za przejaw psychicznej choroby lub zdrowia.

Ideologia transmisji kulturowej definiuje bezpośrednie cele za pomocą standardów wiedzy i zachowania wyuczonych w szkole. Określa ona dalszy cel, jako możliwą siłę i pozycję w systemie społecznym (tj. dochód, sukces). W terminologii: Skinnera celem jest maksymalizacja wzmocnienia, które każdą, jednostka otrzymuje z systemu, przy jednoczesnym utrzymaniu tego systemu. W określaniu celów, to zogniskowanie się na orzekaniu późniejszego sukcesu jest wspólne dla tych, którzy zainteresowani są utrzymaniem systemu w jego obecnej postaci i tych, którym zależy na zrównywaniu możliwości sukcesu w tym systemie.

W obrębie szkoły transmisji kulturowej istnieje druga strategia opracowywania celów, którą nazwaliśmy „psychologią przemysłową” (Kolilberg, 1972). Psychologicznie biorąc, strategia ta jest bardziej jawnie ateorelyczna niż podejście typu „zasób cnót”; pod względem stosunku do wartości jest ona bardziej względna społecznie. Przyjmując postawę wolnego od wartościowania konsultanta, ocenia ona zachowanie ze względu na jego użyteczność jako środka prowadzącego do celów ucznia/studenta lub systemu i skupia się na empirycznym orzekaniu późniejszego sukcesu. W praktyce, podejście to koncentruje się mocno na testach i pomiarach, ponieważ orzekają one lub przewidują późniejszy sukces w systemie oświatowym lub społecznym.

Trzecia strategia „logiki rozwojowej” wiązana jest z ideologią progresywną. Progresywista wierzy, że liberalna koncepcja wychowania, dążąc do romantyk ideologię, ale jest ona odmienna od tej, w której zakłada się, że uczeń powinien rozwinąć się.

Progresywista nie jest elitarystą, ponieważ usiłuje on skierować rozwój wszystkich dzieci w kierunku uznawania zasad, które on uznaje za słuszne. Lecz czy nie jest to podejście indoktrynacyjne? Potrzebne jest nam lulaj wyjaśnienie postulatów rozwoju i demokracji, ponieważ kierują one wychowaniem.

Dla progresywisty problem zaproponowania wychowania bez indoktrynacji, opartego na zasadach etycznych i epistemologicznych, jest częściowo rozwiązany poprzez przyjęcie koncepcji, że te zasady przedstawiają rozwojowo zaawansowane lub dojrzałe stadia rozumowania, uzasadniania i działania. Ponieważ są one kulturowo (ze względu na treści kulturowe — red.) uniwersalnymi stadiami lub sekwencjami rozwoju moralnego (Kohlberg i Turiel, 1971), to stymulacja rozwoju dziecka do następnego kroku w naturalnym kierunku jest zatem równoważna dalekosiężnemu celowi uczenia zasad etycznych.

Ponieważ rozwój tych zasad jest naturalny, nie są one narzucane dziecku — ono samo je wybiera. Podobne rozwojowe podejście stosuje się dla wartości intelektualnych. Kształcenie intelektualne w ujęciu progresywnym nie jest jedynie przekazywaniem informacji i umiejętności intelektualnych, jest ono przekazywaniem wzorów i metod „naukowej” refleksji i badań. Wzory te. odpowiadają wyższym stadiom rozumowania logicznego, formalnym operacjom Piageta. Zgodnie z progresywizmem, istnieje ważna analogia pomiędzy naukowymi i etycznymi wzorcami uzasadniania i rozwiązywania problemów, i istnieją pokrywające się częściowo podstawy logiczne dla wychowania intelektualnego i etycznego. Dając dziecku możliwości refleksyjnego badania naukowego, nauczyciel kieruje się zasadami metody naukowej, którą sam przyjmuje jako podstawę racjonalnej rozumowej refleksji. Odniesienie do takich zasad nie jest indoktrynacyjne, o ile zasady te nie są. przedstawiane jako gotowe formuły do nauczenia się lub jako wzory oparte na autorytecie. Są one raczej częścią procesu refleksyjnego, obejmującego ucznia i nauczyciela. Podobne podejście kieruje procesami refleksji na temat problemów etycznych lub wartości.

Problem indoktrynacji jest też rozwiązywalny dla progresywisty przez koncepcję demokracji. Zwrócenie uwagi na wolność dziecka od indoktrynacji jest częścią uwagi zwróconej na wolność dokonywania przez dziecko decyzji oraz działań w pełni znaczących. Wolność w tym kontekście oznacza demokrację, tj. pełnię udziału w systemie społecznym, który uznaje za podstawę równe prawa. Niemożliwe jest dla nauczycieli nieangażowanie się w uzasadnianie i decydowanie o wartościach. Wzgląd na wolność dziecka nie tworzy szkoły, w której nauczyciel jest neutralny wobec wartości, a każdy tego pozór tworzy „ukryty program’ (Kohlberg, 1969). Może on jednak stworzyć szkołę, w której sądy nauczyciela na temat wartości i jego decyzje obejmują studentów demokratycznie.

Zwrócimy się teraz ku naturze i uzasadnieniu tych uniwersalnych i wewnętrznie wartościowych celów i zasad. W następnym rozdziale staramy się wskazać sposób, w który koncepcja rozwoju osadzona w badaniach