47379 skanuj0003 (639)

3)    RYTUALIZM

Rytualizm polega na odrzuceniu celów wyznaczonych przez kulturę przy jednoczesnej (nadmiernej nawet) akceptacji środków instytucjonalnych, czyli norm postępowania. Rytualny typ adaptacji oznacza więc znaczną redukcję aspiracji lub nawet całkowitą rezygnację z aspiracji do uzyskania sukcesu życiowego przy jednoczesnym niemal kompulsywnym trzymaniu się norm iinstytucjonalnych.

Zdaniem Mertona dla rytualisty bezpieczniejsze są małe ambicje, gdyż duże stwarzają poczucie zagrożenia i wywołują frustrację. Adaptacja rytualne jest więc charakterystyczna dla ludzi bojących się wyzwań, którym nie mogą sprostać. Autor teorii tej uważa, że rytualny typ przystosowania jest szczególnie częsty w tych społeczeństwach, a których „(...) status społeczny jednostki jest w dużej mierze uzależniony od jej własnych osiągnięć, ponieważ nieustająca, konkurencyjna walka wywołuje ostry lęk o status. Jednym ze sposobów uśmierzania owych niepokojów jest trwałe zaniżenie poziomu własnych aspiracji, lęk powoduje bezruch lub ściślej - zachowanie zrutynizowane™.

Merton uważa, że jednostki pochodzące z warstw niższych - średnich cechuje swoiste „przekonformizowanie”, które sprawia, że ludzie nie potrafią przełamać silnie zintemalizowanych zakazów naruszania norm instytucjonalnych. Aby zredukować stan napięcia spowodowany nadmiernym $S§iŚ|$^#dturowym na realizację celów, rezygnują oni z aspiracji, skoro „moralność” nje pozwala sięgnąć po nonkonformistyczne środki, a usytuowanie warstw niższych -średnich ję strukturze społecznej sprawia, że szanse realizacji podstawowych wymogów kulturowych w ^pp^Ób konformistyczny są w nich niewiele większe niż w warstwach niższych.

4)    WYCOFANIE

$&gofai&pole$ina odrzuceniu żljUMU celów wyznaczonych przez kulturę, jak i instytucjonalnych    do realizacji tych celów, jednostki, które odbierają ten typ

reakcji na rozdźwięk między elementami struktury kulturowej i stan braku równowagi między strukturą społeczną i kulturową, $ą członkami społeczeństwa jedynie formalnie. Znajdują się w społeczeństwie, lecz do niego nie należą, ponieważ nie podzielają systemu wartości tego społeczeństwa. Odrzucenie zarówno celów kulturowych, jak i norm instytucjonalnych oznacza więc „rezygnację z gry” i „opuszczenie boiska”.

Zdaniem Mertona wycofanie się jest najrzadszym i zarazem najbardziej potępianym rodzajem reakcji na stan anomii. Dopiero bowiem ten rodzaj odejścia od zinstytucjonalizowanych wymogów postępowania jest naprawdę groźny dla systemu społecznego. Odrzucenie kulturowo uwzorowanych celów oraz środków służących do ich realizacji stanowi bowiem pośredniąnegację prawomocności systemu społecznego. Spotyka się więc z wyjątkowo ostrą krytyką „Społeczeństwo nie godzi się tak łatwo na takie odrzucenie swoich wartości. Zgoda oznaczałaby ich zakwestionowanie. Ci, którzy przestali uganiać się za sukcesem, są bezlitośnie prześladowani przez społeczeństwo domagające się, by wszyscy jego członkowie doń dążyli”.

Reakcja wycofania jest prawdopodobna wówczas, gdy jednostka głęboko zintemalizowała zarówno cele kulturowe, jak i zinstytucjonalizowane środki służące do ich realizacji, jednakże jej pozycja w strukturze społecznej jest taką że nie ma ona szans na realizację wymogów kulturowych. Interializacja norm uniemożliwia tej jednostce sięgnięcie po środki nonkonformistyczne. Wówczas konflikt jest rozwiązywany przez jednoczesne odrzucenie obydwu elementów struktury kulturowej — i celów, i środków.

Merton był zdanią że wycofanie jest najbardziej samotniczym typem adaptacji. Wprawdzie dewianci tego rodzaju mogą niekiedy formować podkultury, lecz byt tych podkultur jest nietrwały, ponieważ cechuje je prywatność i izolacja oraz brak szerszych społecznie celów.

5)    BUNT

Reakcja buntownicza polega na odrzuceniu zarówno dotychczasowych celów kulturowych, jak i zinstytucjonalizowanych środków służących do ich realizacji przy jednoczesnym dążeniu do